Alkali Toprakları Gösteren Bitkiler

Alkali Toprakları Gösteren İndikatör Bitkiler

Alkali topraklar, pH seviyesi 7.5 ve üzeri olan, genellikle kireç (CaCO₃) bakımından zengin, su tutma kapasitesi düşük ve bazı minerallerin (örneğin demir, çinko, fosfor) bitkiler tarafından alınmasını zorlaştıran topraklardır. Bu tür topraklarda yetişen belirli bitkiler, toprağın alkaliliğini gösteren biyolojik göstergeler (indikatör bitkiler) olarak kabul edilir.

1. Alkali Toprakları Gösteren Otsu Bitkiler

Bu bitkiler, genellikle pH 7.5 - 9.5 arasında değişen alkaliliğe sahip topraklarda doğal olarak yetişir:

• Sinirli ot (Plantago major, Plantago lanceolata)
• Karahindiba (Taraxacum officinale)
• Devedikeni (Cirsium arvense)
• Semizotu (Portulaca oleracea)
• Yabani hardal (Sinapis arvensis)
• Sarı papatya (Anthemis tinctoria)
• Yavşan otu (Artemisia spp.)
• Soda otu (Salsola kali, Salsola soda)
• Tuz çalısı (Atriplex spp.)
• Geven otu (Astragalus spp.)

Bu bitkiler, genellikle kalsiyum ve sodyum karbonat bakımından zengin, su geçirgenliği düşük veya tuzlu alkali topraklarda bulunur.

2. Alkali Topraklarda Yetişen Çalı ve Ağaç Türleri

Alkali topraklara dayanıklı bazı çalılar ve ağaç türleri şunlardır:

2.1. Çalı Türleri

• Tamarisk (Tamarix spp.) → Tuzlu ve alkali toprakları tolere eder.
• Tuz çalısı (Atriplex canescens, Atriplex halimus) → Çorak ve yüksek pH’lı topraklarda yetişir.
• Üzerlik otu (Peganum harmala) → Kurak ve alkali topraklarda yaygın görülür.

2.2. Ağaç Türleri

• Akasya (Robinia pseudoacacia, Acacia spp.) → Kurak ve alkalinli topraklarda büyür.
• Zeytin ağacı (Olea europaea) → Hafif alkali ve kireçli topraklarda yetişir.
• Harnup (Ceratonia siliqua - Keçiboynuzu) → pH 8.5’e kadar dayanabilir.
• Ceviz (Juglans regia) → Hafif alkali toprakları tolere eder.
• Kayısı (Prunus armeniaca) → Orta derecede alkali topraklarda gelişebilir.
• İğde (Elaeagnus angustifolia) → Tuzlu ve alkali topraklara dayanıklıdır.
• İncir (Ficus carica) → Kireçli ve alkali topraklarda rahatlıkla yetişir.

3. Alkali Toprakların Nedenleri ve Etkileri

Alkali toprakların oluşumuna katkıda bulunan bazı faktörler şunlardır:

• Kireç ve sodyum karbonat fazlalığı → Kalsiyum ve sodyum birikimi, toprağın pH’ını yükseltir.
• Düşük yağış ve yüksek buharlaşma → Alkali bileşiklerin yüzeye çıkmasına neden olur.
• Yanlış sulama uygulamaları → Sulama suyu içinde fazla kalsiyum ve sodyum varsa, alkali toprak oluşabilir.
• Tuzlu suyun buharlaşması → Özellikle kurak bölgelerde alkali tuzlar yüzeyde birikerek toprağı alkalileştirir.

Alkali topraklar genellikle sıkı bir yapıdadır, su geçirgenliği düşüktür ve bitkiler için önemli minerallerin alımını zorlaştırabilir. Bu nedenle tarımsal üretimde bazı önlemler alınmalıdır.

4. Tarımsal Üretim Açısından Alkali Topraklar

Alkali topraklar tarımsal üretim için genellikle zorluk yaratır, ancak bazı bitkiler bu topraklara dayanıklıdır:

• Buğday (Triticum aestivum) → Hafif alkali topraklarda yetişebilir.
• Arpa (Hordeum vulgare) → Alkali ve tuzlu topraklara en dayanıklı tahıllardan biridir.
• Yonca (Medicago sativa) → pH 8.0’e kadar olan alkali topraklarda büyüyebilir.
• Pamuk (Gossypium hirsutum) → Alkali topraklara kısmen dayanıklıdır.
• Domates (Solanum lycopersicum) → Hafif alkali topraklarda yetişebilir.

Alkali toprakları iyileştirmek için:

• Toprağa kükürt eklenmesi → pH düşürmek için uygulanabilir.
• Organik madde artırılması → Toprağın geçirgenliği artırılır.
• Alçıtaşı (CaSO₄) kullanımı → Sodyumu uzaklaştırarak toprağı iyileştirir.

Sonuç

Eğer belirli bir bölgede tuz çalısı, soda otu, geven, tamarisk ve üzerlik otu gibi bitkiler yaygınsa, bu toprakların büyük ihtimalle alkali (pH 7.5-9.5) olduğunu gösterir. Alkali topraklarda bitki yetiştirmek zorlu olabilir, ancak uygun bitki türleri seçilerek tarımsal verim artırılabilir.