Kentsel Arazi Planlamasında Havza Yönetimi

Kentsel Arazi Planlamasında Havza Yönetimi

Kentsel alanların büyümesi, doğal kaynaklar üzerinde ciddi baskılar oluşturur. Havza yönetimi, kentleşme sürecinde su kaynaklarının korunmasını, taşkın risklerinin azaltılmasını ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasını hedefleyen kritik bir yaklaşımdır. Kentsel arazi planlamasında havza yönetimi; yağış ve yüzey akış kontrolü, yeşil alanların korunması, altyapı planlaması ve su havzalarının sürdürülebilir kullanımı gibi unsurları içerir.

1. Kentsel Arazi Planlamasında Havza Yönetiminin Önemi

Hızlı kentleşme, su havzalarını çeşitli şekillerde etkileyebilir:

• Su Kaynaklarının Kirlenmesi: Sanayi, tarım ve evsel atıkların kontrolsüz deşarjı nedeniyle su kalitesi bozulabilir.
• Yüzey Akışı ve Taşkın Riski: Kentsel yüzeylerin (beton, asfalt vb.) artması, yağmur sularının toprağa sızmasını engelleyerek taşkın riskini artırır.
• Yeraltı Suyu Seviyesinin Düşmesi: Kentleşme, suyun doğal döngüsünü bozarak yeraltı su rezervlerinin azalmasına yol açar.
• Doğal Ekosistemlerin Tahribi: Plansız yapılaşma, sulak alanlar ve ormanlık bölgelerin yok olmasına neden olabilir.

Bu etkileri en aza indirmek için havza bazlı arazi planlaması, sürdürülebilir kentleşme politikalarıyla birlikte ele alınmalıdır.

2. Kentsel Arazi Planlamasında Havza Yönetimi İlkeleri

a) Su Kaynaklarını Korumaya Yönelik Planlama

• Koruma Alanları: İçme suyu havzaları ve sulak alanlar yapılaşmaya kapatılmalıdır.
• Doğal Filtrasyon Alanları: Yeşil alanlar, yağmur bahçeleri ve geçirgen yüzeyler artırılmalıdır.
• Atık Su Yönetimi: Arıtma tesisleri yaygınlaştırılarak su kaynakları korunmalıdır.

b) Taşkın Yönetimi ve Su Dengeleme Mekanizmaları

• Yağmur Suyu Yönetimi: Yağmur sularının doğrudan kanalizasyona gitmesini önleyen geçirgen kaldırımlar, yağmur suyu toplama sistemleri ve su tutma havuzları kullanılmalıdır.
• Dere Yataklarının Korunması: Doğal akış yolları korunmalı, üzerleri kapatılmamalıdır.
• Kentsel Drenaj Sistemleri: Gelişmiş drenaj sistemleri ile suyun güvenli bir şekilde tahliye edilmesi sağlanmalıdır.

c) Yeşil Altyapı ve Ekosistem Odaklı Planlama

• Yeşil Çatılar ve Dikey Bahçeler: Binalarda su tutma ve mikro iklim dengesi sağlamaya yardımcı olur.
• Kent Parkları ve Ağaçlandırma: Şehir içindeki yeşil alanlar, suyu tutarak taşkınları önler ve hava kalitesini artırır.
• Sulak Alan Rehabilitasyonu: Doğal ekosistemleri eski haline getirmek suyun doğal döngüsünü iyileştirir.

d) Sürdürülebilir Arazi Kullanımı ve Zoning (Bölgeleme) Politikaları

• Düşük Yoğunluklu Yerleşim Alanları: Su havzalarına yakın bölgelerde yoğun yapılaşma yerine düşük yoğunluklu yerleşim teşvik edilmelidir.
• Çok Fonksiyonlu Alan Kullanımı: Yaşam alanları, ticaret bölgeleri ve yeşil alanlar dengeli bir şekilde planlanmalıdır.
• Tarım ve Orman Alanlarının Korunması: Havzanın su tutma kapasitesini artıran tarım ve ormanlık alanlar yapılaşmaya açılmamalıdır.

3. Türkiye’de Kentsel Arazi Planlamasında Havza Yönetimi Uygulamaları

Türkiye’de havza yönetimi kapsamında gerçekleştirilen bazı projeler:

• İstanbul Su Havzaları Koruma Planı: Ömerli, Alibeyköy ve Terkos havzaları gibi içme suyu kaynaklarının korunmasına yönelik planlar geliştirilmiştir.
• Ankara Mogan ve Eymir Gölü Rehabilitasyonu: Kentsel atık suyun göllere ulaşmasını engellemek için su yönetim planları uygulanmıştır.
• İzmir Gediz Havzası Yönetimi: Sanayi ve tarım atıklarının kontrol edilmesi için sürdürülebilir planlamalar yapılmıştır.
• Konya Kapalı Havza Yönetimi: Yeraltı suyunun korunması için çiftçilerle iş birliği içinde su tasarrufu projeleri uygulanmıştır.

4. Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Karşılaşılan Sorun	Önerilen Çözüm
Plansız Kentleşme	Havza yönetimi esaslarına uygun kentsel planlama yapılmalı.
Su Kirliliği ve Sanayi Atıkları	Atık su arıtma tesisleri yaygınlaştırılmalı, denetimler sıklaştırılmalı.
Yeşil Alanların Azalması	Kent içinde yeşil alanlar artırılmalı, yeşil altyapı projeleri uygulanmalı.
Taşkın ve Su Baskınları	Yağmur suyu toplama sistemleri kurulmalı, kentsel drenaj sistemleri iyileştirilmelidir.

5. Sonuç ve Öneriler

Kentsel alanlarda havza yönetimini entegre eden arazi planlaması, su kaynaklarının sürdürülebilirliği ve kent ekosistemlerinin korunması için büyük önem taşır. Başarıya ulaşmak için:

Havza bazlı kentsel planlamaya geçilmeli.
Doğal su yolları korunmalı ve yeşil altyapı yaygınlaştırılmalı.
Sanayi ve tarımsal faaliyetlerde su kullanımı sürdürülebilir hale getirilmeli.
Kentsel drenaj ve taşkın yönetimi sistemleri geliştirilmelidir.

Havza yönetimini dikkate alarak yapılan sürdürülebilir kentsel arazi planlaması, şehirlerin su krizlerinden korunmasına ve gelecekte yaşanabilir çevreler oluşturulmasına katkı sağlayacaktır.