DİYABET NEDİR?

Diyabet (Şeker Hastalığı) Hakkında Detaylı Bilgi

Diyabet, vücutta kan şekeri (glukoz) seviyelerinin normalden yüksek olduğu bir hastalık grubudur. Glukoz, vücudun enerji kaynağı olarak kullandığı en önemli maddelerden biridir ve kan dolaşımında düzgün bir şekilde taşınması gerekir. Diyabet, insülin adı verilen hormonun yetersizliği veya vücudun insülini düzgün kullanamaması sonucu gelişir.

Diyabetin Türleri

Diyabetin üç ana türü vardır: Tip 1 diyabet, Tip 2 diyabet ve Gestasyonel diyabet.

1. Tip 1 Diyabet

• Tanım: Tip 1 diyabet, genellikle genç yaşlarda (çocukluk veya ergenlik) başlayan ve bağışıklık sisteminin pankreasta insülin üreten hücreleri tahrip etmesiyle gelişen bir hastalıktır.
• Sebep: Vücut, pankreasın insülin üretmesini durdurur veya yeterli miktarda insülin üretilemez.
• İnsülin İhtiyacı: Tip 1 diyabetliler, hayat boyu insülin tedavisi alırlar. Genellikle enjeksiyon veya insülin pompaları kullanılır.
• Semptomlar: Aşırı susama, sık idrara çıkma, yorgunluk, açıklanamayan kilo kaybı, bulanık görme ve iyileşmeyen yaralar gibi belirtiler görülür.

2. Tip 2 Diyabet

• Tanım: Tip 2 diyabet, genellikle yetişkinlerde gelişen ve vücudun insüline karşı direnç göstermesi veya pankreasın yeterince insülin üretememesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır.
• Sebep: Vücut, insülini yeterince etkili kullanamaz (insülin direnci). Zamanla pankreas daha fazla insülin üretmeye çalışır, ancak bu üretim yeterli olamayabilir.
• Risk Faktörleri: Obezite, hareketsiz yaşam tarzı, genetik faktörler ve yaş, Tip 2 diyabetin gelişme riskini artırır.
• Semptomlar: Tip 2 diyabetin belirtileri genellikle daha yavaş gelişir ve başlangıçta fark edilmeyebilir. Aşırı susama, sık idrara çıkma, yorgunluk, bulanık görme ve kesik iyileşen yaralar tipik semptomlardır.
• Tedavi: İnsülin kullanımı gerekebilir, ancak çoğu hasta ilaç tedavisi (oral ilaçlar) ve yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi edilir.

3. Gestasyonel Diyabet

• Tanım: Gebelik sırasında gelişen diyabet türüdür. Gebelikte hormon değişiklikleri, insülinin etkisini azaltabilir, bu da kan şekeri seviyelerinin yükselmesine neden olabilir.
• Risk Faktörleri: Obezite, yaş, ailede diyabet öyküsü, ve önceki gebelikte gestasyonel diyabet öyküsü risk faktörleridir.
• Semptomlar: Genellikle belirgin semptomlar olmayabilir, ancak aşırı susama ve sık idrara çıkma görülebilir.
• Tedavi: Gestasyonel diyabet, gebelik sırasında diyet ve egzersiz ile kontrol altına alınabilir. Bazı durumlarda insülin tedavisi gerekebilir. Doğum sonrası çoğu kadın iyileşebilir, ancak gestasyonel diyabet geçirmiş olmak, gelecekte Tip 2 diyabet riski taşır.

4. Diğer Diyabet Türleri

Bazı nadir durumlar, pankreas hastalıkları veya genetik bozukluklar gibi diğer nedenlere bağlı olarak diyabete yol açabilir. Bu durumlar genellikle daha spesifik tedavi gerektirir.

Diyabetin Belirtileri

Diyabetin belirtileri, türüne ve hastalığın ne kadar ilerlediğine bağlı olarak değişebilir, ancak genel olarak şunlar görülür:

• Aşırı susama (polidipsi)
• Sık idrara çıkma (poliüri)
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Yorgunluk ve halsizlik
• Bulanık görme
• Yavaş iyileşen yaralar veya enfeksiyonlar
• Kuru cilt ve kaşıntı
• Ağız kuruluğu
• Sinirlilik ve ruh hali değişiklikleri

Diyabetin Komplikasyonları

Uzun süre kontrolsüz diyabet, birçok ciddi sağlık problemine yol açabilir. Bu komplikasyonlar şunları içerir:

• Kalp hastalıkları: Diyabet, kalp hastalıkları ve inme riskini artırır.
• Böbrek hastalıkları: Diyabet, böbreklerde hasara yol açabilir ve böbrek yetmezliğine neden olabilir.
• Sinir hasarları (diyabetik nöropati): Ağızda, ellerde veya ayaklarda uyuşma, karıncalanma ve ağrıya yol açabilir.
• Görme kaybı: Diyabet, gözlerde kan damarlarına zarar vererek görme kaybına neden olabilir (diyabetik retinopati).
• Ayak problemleri: Sinir hasarı ve dolaşım sorunları nedeniyle ayaklarda enfeksiyonlar ve yaralar daha zor iyileşebilir, bu da amputasyon riskini artırır.
• Cilt problemleri: Diyabet, ciltte enfeksiyon riskini artırabilir.
• Diş hastalıkları: Diş eti hastalıkları, diyabetli bireylerde daha yaygındır.

Diyabetin Tanısı

Diyabet, genellikle birkaç farklı testle tanı konur:

• Açlık kan şekeri testi: 8 saatlik açlık sonrası yapılan testte 126 mg/dL ve üzeri kan şekeri seviyeleri diyabeti gösterir.
• Oral glukoz tolerans testi (OGTT): 75 gram glukoz içeren içecek içildikten sonra 2 saatlik kan şekeri ölçümü yapılır. 200 mg/dL ve üzeri seviyeler diyabeti gösterir.
• A1C testi: Son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini ölçer. %6.5 veya daha yüksek bir A1C, diyabeti gösterir.
• Rastgele kan şekeri testi: Herhangi bir zamanda yapılan kan şekeri testi, 200 mg/dL veya daha yüksekse diyabeti gösterir.

Diyabetin Tedavisi

Diyabet tedavisi, hastanın türüne, sağlık durumuna ve hastalığın ilerlemesine bağlı olarak değişir. Tedavi, genellikle yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi ve bazen cerrahi müdahaleleri içerir.

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Sağlıklı beslenme: Diyabetli bireyler için sağlıklı, dengeli bir diyet önemlidir. Düşük karbonhidratlı, yüksek lifli ve sağlıklı yağlardan zengin gıdalar tercih edilmelidir.
• Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutmaya yardımcı olur.
• Ağırlık kontrolü: Obeziteyi kontrol altına almak, Tip 2 diyabetin tedavisinde oldukça etkilidir.
• Stres yönetimi: Stres, kan şekeri seviyelerini etkileyebilir, bu yüzden stres yönetimi teknikleri kullanmak faydalıdır.

2. İlaç Tedavisi

• İnsülin tedavisi: Tip 1 diyabet ve bazı Tip 2 diyabet hastaları insülin kullanır. İnsülin, vücudun kan şekeri seviyelerini düzenlemesine yardımcı olur.
• Oral ilaçlar: Tip 2 diyabet hastaları, kan şekeri seviyelerini dengelemek için metformin, sulfonilüreler veya DPP-4 inhibitörleri gibi ilaçlar kullanabilir.
• Yeni tedavi seçenekleri: GLP-1 agonistleri, SGLT2 inhibitörleri gibi yeni ilaçlar, kan şekeri kontrolünü daha etkili hale getirebilir.

3. Cerrahi Müdahaleler

• Bariyatrik cerrahi: Obezite cerrahisi, Tip 2 diyabeti kontrol altına almak için bazen önerilen bir yöntemdir.

Diyabetin Önlenmesi

Diyabetin Tip 2 türü büyük ölçüde önlenebilir. Diyabeti önlemek için şu adımlar önerilir:

• Sağlıklı beslenme: Şekerli ve işlenmiş gıdalardan kaçınmak, meyve, sebze ve tam tahıllar gibi sağlıklı yiyecekleri tercih etmek.
• Düzenli egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta düzeyde egzersiz yapmak.
• Ağırlık kontrolü: Kilo vermek, Tip 2 diyabet riskini azaltabilir.
• Sağlıklı yaşam tarzı: Sigara içmemek, alkol tüketimini sınırlamak ve yeterli uyku almak da diyabetin önlenmesine yardımcı olabilir.

Sonuç

Diyabet, ciddi sağlık komplikasyonlarına yol açabilen, ancak doğru tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile yönetilebilen bir hastalıktır. Erken teşhis ve tedavi, diyabetin etkilerini sınırlayabilir ve yaşam kalitesini artırabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, diyabetin önlenmesinde ve yönetilmesinde kritik bir rol oynar.