BEZELYE

Bezelye (Pisum sativum), Fabaceae (baklagiller) familyasında yer alan, yenilebilir tohumları ile bilinen bir bitkidir. Bu bitki, hem gıda hem de tarım açısından önemli bir yer tutar. Bezelye, genellikle yaz mevsiminde yetiştirilen ve soğuk hava koşullarını seven bir sebze olarak bilinir.

Bezelye Bitkisinin Özellikleri:

• Botanik Sınıflandırma:

  • Cins: Pisum
  • Tür: Pisum sativum
  • Aile: Fabaceae (Baklagiller)

• Fiziksel Özellikler:

  • Boy: Bezelye bitkisi, 30 cm ile 2 metre arasında boylanabilir, ancak genellikle kısa ve yükselen türlerdir.
  • Yapraklar: Bezelye yaprakları ferforeli veya çift tüysü olabilir. Yapraklar genellikle yeşil renkte olup, ince yapılıdır.
  • Çiçekler: Çiçekler genellikle beyaz veya pembe renklerde olup, salkımlar halinde açar.
  • Meyve: Bezelye meyvesi, değişken uzunlukta ve içinde yeşil tohumlar bulunan şişkin kapsüller şeklindedir. Bu kapsüller olgunlaştıkça yeşil ve şişkin hale gelir.

Bezelyenin Yetişme Koşulları:

• İklim: Bezelye bitkisi soğuk iklimi sever ve genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yetiştirilir. Sıcak havalarda büyümesi zor olabilir. Serin iklimlerde verimli şekilde gelişir.
• Toprak: Bezelye bitkileri, iyi drene olmuş, hafif asidik veya nötr toprakları tercih eder. Toprağın nemli ama fazla su tutmayan bir yapıda olması gereklidir.
• Sulama: Bu bitkiler, düzenli ama fazla sulama yapılmaması gereken bitkilerdir. Aşırı sulama kök çürümelerine neden olabilir.

Bezelyenin Faydaları:

1. Yüksek Besin Değeri:

   • Bezelye, protein, lif, vitaminler (özellikle C vitamini), mineraller (özellikle demir ve magnezyum) bakımından zengin bir besindir.
   • Ayrıca B vitaminleri (B1, B2, B3, B6) içerdiği için enerji üretimine yardımcı olur.

2. Sindirim Sağlığı:

   • Bezelye, yüksek lif içeriği ile sindirim sisteminin düzenli çalışmasına yardımcı olur. Lif, kabızlık gibi sindirim problemlerinin önlenmesinde etkili olabilir.
   • Prebiyotik özelliklere sahip olabilecek bazı bileşenler, bağırsak sağlığını destekler.

3. Antioksidan Özellikler:

   • Bezelye, antioksidanlar içerir. Özellikle C vitamini ve karotenoidler, serbest radikallerle savaşarak, vücuda hücre koruması sağlar ve yaşlanma sürecini yavaşlatabilir.
   • E vitamini de bağışıklık sistemini güçlendirir.

4. Bağışıklık Sistemi:

   • Bezelye, bağışıklık sistemini destekleyen C vitamini ve çinko gibi maddeler içerir. Bu özellik, vücudu hastalık ve enfeksiyonlara karşı güçlendirir.

5. Kilo Kontrolü:

   • Düşük kalorili ve yüksek lifli yapısı nedeniyle bezelye, kilo kontrolü ve diyet yaparken sağlıklı bir seçenek olabilir. Lif, tokluk hissi sağlayarak fazla yemenin önüne geçebilir.

6. Kan Şekeri Seviyelerinin Düzenlenmesi:

   • Düşük glisemik indeks sayesinde, bezelye kan şekerini yavaşça yükseltir ve şeker hastalığı (diyabet) olanlar için iyi bir alternatif olabilir. Aynı zamanda insülin duyarlılığını artırmaya yardımcı olabilir.

7. Kalp Sağlığı:

   • Bezelye, potasyum ve magnezyum içerdiği için kalp sağlığını destekleyebilir. Bu mineraller, kan basıncını düşürmeye yardımcı olabilir.
   • Ayrıca, bezelyedeki lif ve antioksidanlar, kolesterol seviyelerini dengelemeye yardımcı olabilir.

Bezelyenin Kullanım Alanları:

1. Gıda Tüketimi:

   • Taze Bezelye: Genellikle salatalar, çorbalar, zeytinyağlılar, pilavlar ve et yemekleri gibi tariflerde kullanılır.
   • Dondurulmuş Bezelye: Taze olarak toplanan bezelyeler, dondurulup uzun süre saklanabilir ve yıl boyunca tüketilebilir.
   • Bezelye Unu: Gluten hassasiyeti olanlar için, bezelye unu, sağlıklı bir alternatif olabilir ve ekmek veya kek yapımında kullanılabilir.
   • Bezelye Proteini: Bezelye, vegan ve vejetaryen diyeti takip edenler için protein kaynağı olarak tercih edilebilir. Bezelye proteini genellikle takviye ürünlerinde kullanılır.

2. Tarım ve Çiftçilik:

   • Bezelye, toprağa azot ekleyen bir baklagil türü olduğundan, toprak verimliliğini artırmaya yardımcı olur. Çiftçiler, bezelyeyi rotasyon bitkisi olarak ekerek toprak sağlığını iyileştirebilir.
   • Hayvan yemi olarak da kullanılabilir, özellikle bezelye küspesi hayvanların protein ihtiyacını karşılamaya yardımcı olur.

Bezelye Çeşitleri:

Bezelye, birkaç farklı türde yetiştirilebilir. Bunlar arasında en yaygın olanlar şunlardır:

1. Duruş Bezelyesi (Pisum sativum var. macrocarpon): Büyük, etli ve tatlı olan bezelyelerdir. Genellikle taze tüketilir.
2. Süper Tatlı Bezelye: Daha tatlı ve daha ince kabuklu türlerdir. Taze yemekler ve salatalar için idealdir.
3. Kurumuş Bezelye: Kurutulmuş bezelye daha uzun süre saklanabilir ve kurubaklagil olarak kullanılabilir.
4. Bezelye Filizi: Genellikle salatalarda veya sandviçlerde tüketilen genç bezelye bitkileridir.

Bezelye Tüketmenin Yan Etkileri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler:

1. Gaz Yapıcı Etkiler:

   • Bezelye, lif açısından zengin olduğu için, gaz ve şişkinlik yapabilir. Bu durum, sindirim sistemi hassas olan kişilerde görülebilir.
   • Özellikle, şişkinlik problemi olan kişiler aşırı tüketimden kaçınmalıdır.

2. Alerjik Reaksiyonlar:

   • Bezelyeye karşı nadiren de olsa alerjik reaksiyonlar görülebilir. Özellikle, bezelye ailesine ait olan diğer baklagillere karşı duyarlı kişilerde bu durum gelişebilir.

Sonuç:

Bezelye, sağlıklı ve besleyici bir sebze olup, yüksek protein, lif ve vitamin içeriği ile kalp sağlığını destekler, sindirim sistemini düzenler ve kilo kontrolü sağlamaya yardımcı olabilir. Ayrıca, düşük kalorili bir gıda olması, bezelyeyi diyetlerde ve sağlıklı yaşam tarzlarında yaygın bir seçenek haline getirir.