GAZAL BOYNUZU

Gazal Boynuzu Bitkisi (Onobrychis sativa) 

Gazal Boynuzu (Onobrychis sativa), baklagiller (Fabaceae) familyasına ait, genellikle yem bitkisi olarak yetiştirilen çok yıllık bir bitkidir. Kuru ot üretimi, mera bitkisi ve toprak verimliliğini artırma amacıyla tarımı yapılır. Aynı zamanda arıcılık ve erozyon kontrolü gibi alanlarda da kullanılır. Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaygın bir şekilde yetiştirilmektedir.

1. Genel Özellikler

• Bilimsel Adı: Onobrychis sativa
• Familyası: Baklagiller (Fabaceae)
• Ortak Adı: Gazal boynuzu, korunga
• Kullanım Alanı: Yem bitkisi, toprak ıslahı, arıcılık
• Büyüme Şekli: Çok yıllık bir bitkidir. İyi bir bakımla 4-6 yıl boyunca yetiştirilebilir.

2. Botanik Özellikler

• Kök Sistemi: Derin ve kuvvetli kazık köklere sahiptir. Kökleri 1.5-2 metreye kadar derinleşebilir. Bu özellik, kuraklık şartlarına dayanıklılığını artırır.
• Gövdeler: Dik veya hafif yatık şekilde büyüyen dallıdır. Gövde genellikle tüylüdür.
• Yapraklar: Küçük, oval yaprakçıklardan oluşan bileşik yapraklara sahiptir.
• Çiçekler:
  • Pembe, morumsu veya beyaz renkte çiçeklere sahiptir.
  • Çiçekleri dik durur ve güzel bir görünüme sahiptir.
• Meyvesi ve Tohumları: Meyveleri bakla şeklindedir ve içinde küçük, oval tohumlar bulunur.

3. Ekolojik İstekleri

İklim:

• Kurak ve yarı kurak iklimlere dayanıklıdır.
• Soğuk hava şartlarına uyum sağlayabilir ve -20°C’ye kadar dayanıklıdır.

Toprak:

• Gazal boynuzu, fakir, taşlı ve kireçli topraklarda dahi yetişebilir.
• Derin, iyi drene edilmiş ve hafif asidik veya nötr pH’a sahip toprakları tercih eder.
• Tuzlu topraklarda yetiştirme potansiyeli sınırlıdır.

4. Yetiştirme ve Tarımı

Toprak Hazırlığı:

• Toprak, ekimden önce sürülerek düzgün bir şekilde hazırlanır.
• Fosfor ve potasyum içerikli gübreler, toprak hazırlığı sırasında kullanılabilir.

Ekim:

• İlkbahar veya sonbaharda ekilebilir.
• Ekim derinliği 2-3 cm arasında olmalıdır.
• Dekar başına 8-10 kg tohum kullanılabilir.

Sulama:

• Gazal boynuzu genellikle sulama istemez. Ancak kurak dönemlerde verimi artırmak için sulama yapılabilir.

Hasat:

• Yem bitkisi olarak kullanıldığında, çiçeklenme döneminin başında biçilmelidir.
• Otun kurutulup depolanması, hayvan yemi olarak kullanımını kolaylaştırır.

5. Kullanım Alanları

Hayvancılık:

• Gazal boynuzu otu, protein bakımından zengin bir yem bitkisidir.
• Büyükbaş, küçükbaş ve atların beslenmesinde kullanılır.
• Sindirimi kolaydır ve şişkinliğe neden olmaz, bu nedenle yoncaya göre tercih edilebilir.

Toprak Verimliliği:

• Azot bağlama kapasitesi sayesinde toprakları doğal olarak zenginleştirir.
• Kireçli ve fakir toprakların tarıma kazandırılmasında kullanılır.

Arıcılık:

• Çiçekleri nektar açısından zengindir ve arılar için mükemmel bir bal kaynağıdır.
• Bu özelliğiyle bal üretimi yapılan alanlarda tercih edilir.

Erozyon Kontrolü:

• Güçlü kök yapısı sayesinde toprak erozyonunu önler.
• Eğimli arazilerde toprak kaybını azaltmak için kullanılır.

6. Faydaları

• Kuraklığa Dayanıklı: Suya olan ihtiyacı düşük olduğu için kurak bölgelerde yetiştirilebilir.
• Şişkinlik Yapmaz: Hayvanlarda şişkinlik problemi yaratmadığı için güvenle kullanılır.
• Yüksek Protein İçeriği: Gazal boynuzundan elde edilen yem, yüksek protein ve mineral içeriğiyle besleyicidir.
• Toprak Islahı: Azot bağlama özelliğiyle toprağı doğal olarak zenginleştirir.

7. Dezavantajları

• Verim Süresi: Modern yem bitkilerine göre daha düşük verim sağlar.
• Ekim ve Bakım: Diğer baklagillere kıyasla biraz daha fazla bakım gerektirebilir.

8. Ekonomik ve Ekolojik Katkıları

• Düşük Maliyetli Yem: Gazal boynuzu, ekonomik bir yem bitkisidir ve yem maliyetini düşürür.
• Çevreye Duyarlı Tarım: Kimyasal gübre kullanımını azaltarak çevre dostu bir tarım sağlar.
• Erozyon Önleme: Doğal erozyon kontrolü sağlarken aynı zamanda ekosisteme katkıda bulunur.

Sonuç

Gazal boynuzu bitkisi, özellikle kurak bölgelerde ve fakir topraklarda yem bitkisi olarak tercih edilen, çok yönlü ve ekonomik bir bitkidir. Protein açısından zengin olması, şişkinlik yapmaması ve toprağı zenginleştirme kabiliyeti, bu bitkinin tarım ve hayvancılık için önemini artırmaktadır. Doğru yetiştirildiğinde, hem ekolojik hem de ekonomik açıdan büyük faydalar sağlar.