Boot Ne Demek?

Boot (Önyükleme)

Boot, bilgisayarın açılma ve çalışma sürecini tanımlayan bir terimdir. Bu süreç, bilgisayarın donanımının başlatılmasından işletim sisteminin yüklenmesine kadar olan aşamaları kapsar. Boot, bir tür "başlangıç" veya "önyükleme" işlemidir ve bilgisayarın başlangıcındaki ilk işlemleri düzenler.

Boot Süreci Adımları

1. Güç Açma (Power-On): Bilgisayarın gücü açıldığında, ilk olarak güç kaynağından enerji alır. Elektrik akışının düzgün olduğundan emin olmak için güç kaynağı ve anakart kontrol edilir.

2. POST (Power-On Self Test): Güç açıldıktan sonra BIOS ya da UEFI, POST (Power-On Self Test) adımını başlatır. Bu test, bilgisayarın temel donanım bileşenlerini (işlemci, bellek, ekran kartı, sabit disk vb.) kontrol eder. Eğer herhangi bir donanım hatası varsa, BIOS/UEFI genellikle hata kodları veya uyarılar gösterir.

3. BIOS/UEFI Yüklenmesi: POST işlemi tamamlandığında, BIOS ya da UEFI, bilgisayarın donanım bileşenlerini yapılandırır ve başlatma işlemi için hazır hale getirir. BIOS ya da UEFI, bilgisayarın temel donanım yapılandırmalarını yönetir ve işletim sisteminin yüklenmesine olanak sağlar.

4. Boot Sırası ve Önyükleme Cihazının Seçimi: BIOS ya da UEFI, önyükleme için hangi cihazın (sabit disk, SSD, USB bellek, DVD vb.) kullanılacağını belirler. Bu sıralama boot sequence olarak bilinir. Kullanıcı, BIOS/UEFI üzerinden bu sıralamayı değiştirebilir. Örneğin, bilgisayarın USB'den önyükleme yapmasını isteyebilir.

5. Yükleme ve Başlatma: Bilgisayar, işletim sistemini yüklemeye başlar. Bu aşamada, işletim sistemi dosyaları (Windows, Linux, macOS vb.) sabit diskinizden veya SSD'nizden okunur ve yüklenir. İşletim sistemi yüklenirken, çekirdek (kernel) bellek üzerine yüklenir ve donanım ile etkileşimde bulunur.

6. İşletim Sistemi Yüklemesi: İşletim sistemi yüklendikten sonra, kullanıcıların etkileşimde bulunabilmesi için masaüstü veya ana ekran görüntülenir. Bu noktada, işletim sistemi tamamen çalışır hale gelir ve bilgisayarın tüm fonksiyonları aktif olur.

Boot Türleri

1. Cold Boot (Soğuk Önyükleme): Soğuk önyükleme, bilgisayarın tamamen kapalı olduğu durumdan açılmasıdır. Bu, güç düğmesine basarak bilgisayarın açılmasıyla başlar. Bu süreç, bilgisayarın ilk defa açılmasını ifade eder.

2. Warm Boot (Sıcak Önyükleme): Sıcak önyükleme, bilgisayarın yeniden başlatılmasıdır. Bu durumda, bilgisayar zaten açıktır ve işletim sistemi yeniden başlatılır. Genellikle, "Yeniden Başlat" komutu ile gerçekleştirilir.

3. Network Boot (PXE Boot): PXE (Preboot eXecution Environment) boot, bilgisayarın işletim sistemi yüklemek için bir ağ bağlantısı üzerinden veri almasını sağlar. Bu genellikle kurumsal ağlarda kullanılır ve bilgisayarın sabit diskinde işletim sistemi bulunmadığında ya da bir sistemin uzaktan yönetilmesi gerektiğinde faydalıdır.

Boot Yükleyicileri (Boot Loaders)

Boot Loader (Önyükleyici), işletim sisteminin yüklenmesine yardımcı olan yazılımdır. İşletim sisteminin ilk yükleme işlemi için bir arayüz sağlar. Boot loader, bilgisayar açıldığında BIOS/UEFI tarafından çağrılır ve genellikle şu iki adımdan birini içerir:

1. İlk Boot Loader (First Stage Boot Loader): Bu, genellikle bilgisayarın sabit diskinden ya da SSD’den ilk başta okunan küçük bir yazılımdır. İşletim sisteminin temel bileşenlerini yüklemek için gereken yerel dosyaları arar.
2. İkinci Boot Loader (Second Stage Boot Loader): İkinci aşama, işletim sisteminin tamamını yüklemeye başlar. Genellikle bu aşama daha büyük ve karmaşık olup, işletim sisteminin çekirdeği (kernel) ve gerekli sürücüler yüklenir.

Grub (GRand Unified Bootloader), Linux işletim sistemlerinin yaygın olarak kullandığı boot loader'lar arasında yer alır. Windows işletim sistemlerinde ise Windows Boot Manager kullanılır.

Booting Yapılacak Cihazlar

Bilgisayar, aşağıdaki cihazlardan önyükleme yapabilir:

1. Sabit Disk (HDD): Sabit disk, bilgisayarın en yaygın önyükleme kaynağıdır. Burada işletim sistemi ve kullanıcı verileri depolanır.

2. Katı Hal Sürücüsü (SSD): SSD'ler, sabit disklere kıyasla daha hızlı okuma ve yazma hızları sunar. Modern bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılan bir önyükleme cihazıdır.

3. USB Flash Bellek: USB bellekler, genellikle taşınabilir işletim sistemleri veya kurtarma araçları için kullanılır. Bilgisayar, USB’den önyükleme yapacak şekilde yapılandırılabilir.

4. DVD veya CD: Eski bilgisayarlarda işletim sistemleri genellikle CD veya DVD disklerinden yüklenirdi. Ancak, bu yöntem günümüzde daha az yaygındır.

5. Ağ Üzerinden (Network Boot): PXE boot yöntemi, işletim sistemini bir ağ üzerinden yüklemek için kullanılır.

Boot Sırası (Boot Order / Boot Sequence)

Boot sırası, bilgisayarın hangi aygıtı önyüklemek için kullanacağını belirleyen bir dizi adımdır. Bu sıralama, BIOS veya UEFI ayarları üzerinden kullanıcı tarafından yapılandırılabilir. Yaygın bir boot sırası şu şekildedir:

1. USB: USB aygıtları, genellikle işletim sistemi kurulumları veya kurtarma işlemleri için kullanılır.
2. CD/DVD: Eski bilgisayarlarda sıklıkla tercih edilir.
3. Sabit Disk/SSD: Genellikle bilgisayarın ana önyükleme cihazıdır.
4. Ağ: Eğer PXE boot yapılacaksa, ağ aygıtı da sıralamaya eklenebilir.

Boot Süreci ile İlgili Güvenlik Özellikleri

1. Secure Boot: UEFI sistemlerinde bulunan bu özellik, yalnızca dijital olarak imzalanmış yazılımların yüklenmesine izin verir. Bu, kötü amaçlı yazılımların (bootkitler vb.) sistemin başlatılmasını engellemesini veya zarar vermesini önler.

2. Boot Sırası Şifrelemesi: BIOS veya UEFI, önyükleme sırasını korumak ve başkalarının aygıtları değiştirmesini engellemek için şifre koruması sunar.

Sonuç

Boot (Önyükleme), bir bilgisayarın açılması ve işletim sisteminin yüklenmesi için gerekli olan temel işlemleri kapsar. Bu süreç, BIOS/UEFI, donanım testi, boot sırası ve işletim sisteminin yüklenmesi gibi adımları içerir. Boot işleminin doğru yapılandırılması ve yönetilmesi, bilgisayarın güvenliği ve performansı açısından önemlidir.