MAYDANOZ

Maydanoz (Petroselinum crispum)

• Maydanoz tipik bir Akdeniz iklimi bitkisidir. 
• Kök ve yaprakları hem çiğ hemde pişmiş besin olarak tüketilir. 
• Yeşil yaprakları yemeklerde ve salatalarda, kökleri ise bazı yemek ve çorbalarda garnitür olarak kullanılır.

Yetiştiriciliği yapılan iki Çeşidi vardır:

1. Düz yapraklı maydanozlar
2. Kıvırcık yapraklı maydanoz

• Üretimi yıl boyunca yapılabilir, E vitaminince zengin olup ülkemizde sevilerek tüketilir. 
• Yılın her ayı pazarda görülebilecek bir sebzedir.
• Ticari anlamda maydanoz yetiştiriciliği başta Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yapılmakla birlikte, uygun iklim şartlarına sahip tüm şehirlerde üretilebilir.

Morfolojik Özellikleri

Kök

• Yaprak maydanoz çeşitleri düz, iç bölgeleri etli, ince ve uzun yapılı köke sahiptirler. 
• Bitkinin kökleri 70-80 cm derinliğe kadar ilerler. 
• Kök maydanoz çeşitlerinin kök yapısı ise havuç şeklindedir ve ana kökün etrafında bol miktarda saçak kök bulunur. 
• Köklerin yarısı toprağın 20 cm’lik derinliğinde yer alır.

Gövde

• Bitkini gövdesi toprak yüzeyinde yer alır. 
• Gövde rozet şeklindedir, ikinci yılında yuvarlak, boyuna oluklu ve ince yapılı olarak dallanır. 
• Bitkini ortalama boyu 100-15 cm’dir. 
• Yan dalları az sayıdadır. 
• Yaprak büyüklükleri gövdenin üstünden altına doğru azalır. 
• Gövdenin en üst kısmında şemsiye şeklindeki bir çiçek demeti vardır.

Yaprak

• Bitkinin yaprakları çeşide göre farklılık göstermekle birlikte düz veya kıvırcık olabilir. 
• Düz yapraklı çeşitler 3-5 parçalı, kıvrımsız ve ucu sivri bir yapıya sahiptir. 
• Kıvırcık yapraklı çeşitlerde yapraklar daha etli ve kıvrımlı bir yapıya sahiptir. 
• Bu çeşitlerdeki yaprak verimi düz yapraklı çeşide göre daha fazladır. 
• Kök maydanoz çeşitlerinde yapraklar düz bir yapıya sahiptir. 
• Ülkemizde ağırlıklı olarak düz yapraklı çeşitler yetiştirilmektedir.

Çiçek

• Çiçekler şemsiye şeklinde olup yeşilimsi ve sarı renge sahiptir. 
• Bir maydanoz bitkisi üzerinde 10-20 çiçek şemsiyesi bulunabilir. 
• Dişi organ iki karpellidir ve nadiren de olsa kısır erkek çiçeklere de rastlamak mümkündür. 
• Yabancı döllenme oranı yüksektir. 
• Bitkini çiçeklenebilmesi için 8 °C’nin altında 20 ile 30 gün geçirmesi gerekir. 
• Çiçek gelişimi şemsiyenin dışından içine doğru gerçekleşir.

 Tohum ve Çimlenme Özellikleri

• Meyve iki parçadan oluşur ve her parçanın içerisinde birer tohum bulunur. 
• Tohumlar çok ufak boyutlu, kıvrımlı, oval, çizgili ve maydanoz kokulu bir yapıya sahiptir. 
• Tohumdaki maydanoz kokusu tohumun bekleme süresi arttıkça azalır. 700-800 gram maydanoz tohumu 1 grama tekamül eder. Doğru koşullarda saklanan tohumlar 2-3 sene zarar görmeden bekletilebilirler. 
• Tohumların optimum çimlenme sıcaklığı 20 °C’dir. Ortalama çimlenme süresi 15-20 gündür. 
• İlkbahar mevsiminde direkt olarak tarlaya dikimi yapılmış tohumlar ise 20 ila 22 gün içerisinde çimlenerek toprak yüzeyine çıkarlar.  
• Bitkisinin tüm aksamları eterik yağ içermektedir.

İklim İsteği

• Yüksek rutubetli ve ılıman iklime sahip yerleri sever. 
• Soğuk iklim bölgelerinde ilkbahar ve sonbaharın soğuk dönemleri arasında yetiştiricilik yapılabilir. 
• Ilıman iklime sahip bölgelerde ise yıl boyu üretim yapılabilmektedir.

Toprak İsteği

• Toprak istekleri bakımından kaprisli bir bitki olmayıp ağır bünyeli olmayan, besin maddelerince zengin tüm toprak tiplerinde yetiştirilebilmektedir. 
• En iyi verim derin bünyeli topraklarda görülmektedir. 
• 5-8 Ph değerleri arasında bitki daha kolay gelişir.

Yetiştirilme Şekli

• Tohumları düz tarlaya şeritler halinde direkt olarak ekilmektedir. 
• Mevsimi kurak geçen bölgelerde tavada, mevsimi ılıman geçen bölgelerde ise şerit halinde üretim yapılır.

Toprak Hazırlığı ve Ekim Dikim

• Yetiştiricilik yapılacak tarla yabancı otlardan temizlenmelidir. 
• Yabancı otlar maliyetin yükselmesine ve ürün kalitesinin azalmasına neden olur. 
• Ekimden 1-2 ay önce yanmış hayvan gübresi tarlaya atılmalı ve derin sürüm yapılmalıdır. 
• Tarla diskaro ile inceltilerek şerit veya tava ekimi için hazırlanır. 
• Yetiştiricilik için hazırlanan tavalar toprak yüzeyinden 10-15 cm aşağıda kalacak şekilde ve genişliği 100-120 cm olacak şekilde hazırlanmalıdır.
• Maydanoz tohumları çok uzun sürede çimlenir. 
• Bir dönüme ortalama 1-1,5 kg maydonoz tohumu ekilir. 
• Ekim alanı küçük ise ekim el ile, ekim alanı büyük ise ekim mibzerle yapılır. 
• Tohumlar toprağın 1-1,5 cm altına ekilir. 
• Mibzerle yapılan ekimlerde buğday mibzerleri, maydanoz tohumlarının ekiminde de kullanılabilir. 
• Ekilen maydanozlar tohumluk olarak bırakılacaksa ekim aralığı 60-70 cm, tohumluk olarak bırakılmayacaksa ekim aralığı 35-40 cm olmalıdır. 
• Ege bölgesi için en uygun ekim zamanı Mart ayının ilk haftasıdır. 
• Ekimi yapılan tohumların homojen bir şekilde çimlenebilmesi için düzenli olarak ve homojen olacak şekilde sulama yapılmalıdır. 
• Bazı üreticiler tohumdan, bazı üreticiler ise fideden üretimi tercih ederler.

Bakım

• Maydanoz yetiştiriciliğinde kaliteli bir üretim yapılabilmesi için en önemli husus yabancı ot temizliğinin ve sulamanın düzenli olarak yapılmasıdır. 
• Tavada yapılan üretimlerde tava sırtları el çapası ile çapalanır. 
• Büyük ticari işletmelerde ise çapa makinaları ve kültüvatör kullanılır.  
• Bitkisi henüz tam olgunluğa ulaşmadan çapalama yapmak uygun olmaz. 
• Çünkü maydanoz bitkileri ilk çıktıklarında çok hassas olurlar. 
• Bu nedenle bitkinin ilk dönemlerinde yabancı ot temizliği el ile yapılmalıdır.

Sulama

• Sulamanın en önemli olduğu dönem çimlenme dönemidir. 
• Bu dönemde sulama yağmurlama şeklinde yapılmalıdır. 
• Bitki 2-3 yapraklı döneme ulaştığında salma sulama sistemiyle sulama yapılabilir. 
• Maydanoz, aşırı sulamaya hassas bir bitki olup fazla su bitkinin sararmasına ve ölmesine neden olur.

Gübreleme

• Ekimden önce yapılan organik gübreleme, tohumların çimlenmesi üzerinde oldukça etkili olur. 
• Yanmış ahır gübresine ek olarak sonbaharda 3-5 kg saf azot uygulaması yapılabilir. 
• Bir araştırmaya göre bir dönümden hasat edilen 2 ton yeşil maydanoz ile birlikte topraktan 3 kg azot, 0,8 kg fosfor, 2,6 kg potasyum, 3,2 kg kalsiyum ve 0,6 kg magnezyum eksilir. 
• Her ne olursa olsun iyi verim alınılması isteniyorsa, gübreleme yapılmadan önce toprak analizi yapılmalı ve bu analiz sonuçlarına göre gübreleme yapılmalıdır. 
• Gereksiz yere toprağa verilen azot gübresi tüketiciler için büyük tehlike yaratmaktadır.

Zirai Mücadele

• Maydanoz bitkisi için problem oluşturan önemli bir hastalık veya zararlı etmen yoktur. Fakat tohumların çimlenme döneminde toprak kurtlar zarar oluşturabilirler. 
• Toprak kurtlarından kurtulmak için tarlaya uygun pestisitler atılarak mücadele uygulanabilir.
• Yetiştiricilik için en önemli sorun yabancı otlardır. 
• Yabancı ot mücadelesi mekaniksel olarak uygulanabildiği gibi herbisit kullanılarak da yapılabilmektedir. 
• Yabancı otlarla en verimli mücadele çıkış öncesi uygulanan herbisitlerdir. Eğer herbisit uygulaması maydanoz bitkileri toprak yüzeyine çıktıklarında uygulanırsa bitkinin gelişimi yavaşlar ve yapraklarda zararlanmalar görülür. 
• Çıkış sonrası herbisit uygulaması yapılması gerekiyorsa, seçici herbisitler uygulanmalı ve ilacın maydanoz bitkisine fitotoksik olmamasına dikkat edilmelidir. Bilinçli bir herbisit uygulaması yapılıyorsa çapalamaya gerek kalmadan yetiştiricilik yapmak mümkündür.

Hasat ve Depolama

• Bitkinin çeşidine göre değişmekle birlikte, ekilen  tohumlar yaklaşık 60-70 gün içerisinde hasat edilecek boyuta ulaşırlar. 
• Hasat aşamasında bitkinin boyutu yaklaşık 15-20 cm’dir. Hasat sabah erken saatlerde yapılmalıdır. 
• Bitki toprağın 1-2 cm üzerinden kesilir. 
• İlk hasattan yaklaşık 20-25 gün sonra 2. hasat yapılır. 
• Bir yıl içerisinde 6-7 defa hasat yapılır. 
• Her hasattan sonra sıvı azot gübresi uygulaması yapılmalı ve tarla sulanmalıdır. 
• Hasat edilen maydanozlar hemen demet haline getirilir. 
• Demet halindeki maydanozlar temiz suda 1 saat bekletilir. Ardından rutubetli kasalarda üstü nemli bir bezle kapalı şekilde en yakın pazara gönderilir. 
• Hasat edilen maydanozlar 0-1 derece arasında ve %90-95 nemde yaklaşık 3-4 hafta depolanabilirler.

Verim

• Bir dönüm alandan bir yıl boyunca toplamda 80 ile 100 bin demet maydanoz hasat edilir. 
• Demetlerin kalınlığına göre değişiklik göstermekle birlikte bir dönümden yaklaşık olarak 2-4 ton maydanoz elde edilir. 
• İlk hasattan üçüncü hasata kadar verim artar. Daha sonrasında ise son hasada kadar verim azalır.

Tohum Üretimi

• Tohum üretimi için hazırlanan tarlada sıra arası mesafe 60-7 cm, sıra üzeri mesafe ise 15-20 cm olmalıdır. 
• Tohum üretimi için yetiştirilecek maydanoz tohumlarının ekimi için en uygun zaman Mart ayıdır. 
• Tohumluk olarak bırakılan bitkiler hasat edilmemelidir. 
• Birinci yılda gelişen bitkilerin zarar görmemesi sağlanır. 
• İkinci yılda 20-25 kg azotlu gübre uygulaması yapılır. 
• Tohumluk olarak bırakılan  bitkiler, ikinci yılının Mart ayında çiçek sapı oluşturarak Mayıs ayında çiçeklenmeye başlarlar. 
• Maydanoz bitkisinde yüksek oranda yabancı döllenme görülür. 
• Bu nedenle tarlaya arı kovanı koyulması döllenme verimini ciddi anlamda arttırır. Çevreden gelen yabancı tozlanmalar engellenmelidir. 
• Bitkiler Haziran ayının ortasında tohum bağlamaya başlar. Tohumluk bitkilerin hasadı Temmuz ayı ortasında yapılır. 
• Bir dönümden ortalama 50-100 kg tohum elde edilir.

Maydanozun Faydaları

• Yaprakları ve sapı antiseptik olup gaz giderici etkisi vardır.
• Diyabeti olanlarda kan şekeri düzeyini düşürmeye yardımcı olur.
• Beta karoten ve C vitamini içeriği sayesinde anti-inflamatuar özelliği bulunur. 
• Artrit kontrolünde önemi bir yere sahiptir.
• Diş ve diş eti hastalıklarına karşı koruyuma sağlar. 
• Ağız kokusunun giderilmesinde etkilidir.
• İçeriğindeki beta karoten sayesinde ileri yaştaki kişilerde retina sağlığını korur. 
• İyi bir A vitaminin  kaynağı olan maydanoz göz sağlığını koruyucu etki gösterir.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir. 
• İçeriğindeki A, C, K vitaminleriyle folat, bağışıklık sisteminizi güçlendirir, 
• A vitamini lenfosit ve beyaz kan hücreleri üzerinde doğrudan etkilidir. 
• Klorofil içeren maydanoz, anti bakteriyel anti mantar özelliklere sahiptir.
• Ciddi bir hastalığın nedeni olmadığı takdirde mide bulantısına iyi gelir.
• Karaciğeri zehirli maddelerden temizlemek için yardımcı olur.
• Antioksidan içeriği yüksek olan maydanoz aynı zamanda kalp sağlığı ve kansere karşı da koruyucudur.