KABAK

Kabak (Cucurbita pepo L.) 

Kabak, Kabakgiller ( Cucurbitaceae ) familyasından, anavatanı tam bilinmemekle beraber Amerika veya Asya olarak kabul edilen, yazlık bir sebzedir. Amerika kıtasında, M.Ö. 2500 yılından beri yetiştirildiğine dair arkeleojik bulgulara rastlanmıştır.

Türkiye’de kabak türleri, yazlık kabaklar, kışlık kabaklar ve süs kabakları olarak gruplandırılır. Yazlık kabaklar, örtü altı  yetiştiricilik sayesinde tüm yıl boyunca yapılabilmektedir. Türkiye yıllık toplam kabak üretimi yaklaşık 550.000 ton civarındadır. Bunun  400 bin tonunu yazlık kabaklar oluşturmaktadır.  Yazlık çeşitler genellikle yemeklik, kışlık kabaklar ise tatlı ve böreklik olarak değerlendirilmektedir. Bunun dışında  hatırı sayılır miktarda kabak çekirdeği üretimi de yapılır.

Kabak Çeşitleri 

Yazlık kabaklar

• Sakız kabağı
• Girit kabağı
• Su kabağı
• Asma kabağı
• sakız kabağı
• Sakız kabağı

Kışlık 

• Bal kabağı
• Kestane kabağı
• Bal kabağı
• Bal kabağı

Süs kabakları

• Mis kabağı
• Parmak kabağı

Bazı Kabak Türlerinin Bilimsel İsimleri

• Yazlık Kabaklar / Cucurbita pepo
• Bal Kabakları / Cucurbita moschata
• Kışlık Kabaklar / Cucurbita mixta
• Kestane Kabağı / Cucurbita maxima
• Lif Kabakları / Luffa cylindrica
• Su Kabakları / Lagenaria sicareria

İklim İstekleri

• Kabak bitkisi, gelişme döneminde ılıman şartları, mahsule yatma dönemindeyse ise sıcağı sever. 
• Sert iklim koşullarından hoşlanmaz, soğuk şartlardan çabuk zarar görür. Aşırı sıcaklık havalardan da hoşlanmaz. 
• İlkbahar – sonbahar arasında, uygun şartlarda gelişimi iyidir. 
• İdeal hava sıcaklığının artması ya da düşmesi, büyümeyi ve gelişimi yavaşlatır. 10 °C’nin üstündeki sıcaklıklarda iyi gelişir.
• Işıktan hoşlanan bir bitkidir. 
• Gölgelik yerlerde kabak yetiştiriciliği yapılmamalıdır. 
• Yeterince ışık almayan yerlerde bitki narin olur,  dişi çiçek oluşumu ve meyve bağlama oranı azalır.
• Bitkinin vejetasyon süresi, yazlık çeşitlerde ortalama 100, kışlık çeşitlerde ortalama 180 – 200 gündür.

Toprak İstekleri

• Toprak bakımından çok seçici bir bitki değildir ancak çok ağır yapıdaki ve aşırı kumlu topraklardan hoşlanmaz. 
• En iyi verim, derin yapılı, geçirgenliği iyi, su tutma kabiliyeti yüksek, mineral ve organik maddelerce zengin, tınlı topraklarda alınır. 
• Kumlu yapıya sahip topraklarda yeterli gübre takviyesiyle erkencilik sağlanabilir ama verim düşük olur.  
• Optimum toprak pH’ı 6 -7 aralığıdır.

Toprak Hazırlığı

• Kabak yetiştiriciliği yapılacak olan tarlaya, sonbahar ayında pullukla derin sürüm yapılmalıdır. 
• Tarlanın durumuna göre ikinci bir sürüm yapılabilir. 
• Toprağın tava gelmesi  bitki için çok önemli bir husustur. 
• Tava gelmeyen toprakta yapılan yetiştiriciliklerde istenilen verim alınamaz.
• Tarlanın ilkbaharda ekimden önce diskaro ve kazayağı ile işlenmesi gerekir. 
• Toprağın havalanabilmesi için birkaç gün beklenmeli daha sonra tırmık ile tarla yüzeyi düzeltilmelidir.

Kabak Fidesi Dikimi 

• Erkenci yetiştiricilik genelde yazlık ( Sakız, Girit vs. ) kabak çeşitleriyle ve önceden tarlada ya da örtü altında yetiştirilen fidelerle yapılır.  
• Bunun için plastik torbalar veya viyoller önceden hazırlanan harç materyaliyle doldurulur. 
• Her bölme ya da torbaya 2 – 3 tane kabak tohumu ekilir. 
• Tohumlar çimlenince en iyi gelişen fide bırakılır, kalanlar sökülür. 
• Fideler, ideal dikim zamanı gelince, 4 – 5 yapraklı oldukları dönemde asılyerlerine şaşırtılır. 
• Fidelerin topraklı olarak dikilebilmesi için dikimden 1 gün önce sulanmaları gerekir. 
• Bu yöntemle dikilen fideler sayesinde erkencilik sağlanır. 
• Kol atmayan ve toplu şekilde büyüyen kabak fideleri 60 – 80 cm sıra arası  ve 50 – 60 cm sıra üzeri mesafe verilerek ocaklara dikilir.

Kabak Tohumu Ekimi

• Yazlık kabak yetiştiriciliğinde tarla veya seraya doğrudan tohum ekimler,  toprak sıcaklığı  10 – 12 °C’nin üstüne çıktığında başlanır. Bu yöntemde,  kol atmayan ve toplu şekilde büyüyen yazlık kabak çeşitleri 60 – 80 cm sıra üzeri mesafede ve her ocağa 2 – 4 tohum gelecek şekilde tohum ekimi yapılır.
• Yazlık kabaklar (Sakız ve Girit) genellikle tekli masura şeklinde yetiştirilir. Kabaklar dallanmaya başlayınca masuralar açılır. Bitkiler masuraların boyun noktalarında olacak şekilde yerleştirilmelidir.
• Kışlık çeşitler olan bal ve kestane kabakları ise çok dallanan ve fazla boy atan çeşitlerdir. Bu yüzden sıra araları 240 – 300 cm, sıra üzeri mesafe de 60- 140 cm olacak şekilde ocakvari ekim yapılmalıdır.
• Tohumları çeşit özelliğine, toprak karakteri ve tavına göre 3 – 5 cm derinliğe ekilir. Ekim sonrasında ocakların üstünde kaymak tabakası oluşmuşsa, bu tabaka kırılmalıdır. Tohumların ekilmesinden 4 – 8 gün sonra çimlenme başlar ve bitkiler toprak üzerine çıkar. Bitkiler büyüme başladıklarında, bilhassa dallanan çeşitlerde ilk sürgünün 5 – 6 yapraklı döneminde, sürgün ucu kesilmeli, ve dallanma teşvik edilmelidir.

Çapalama

• Direk tohum ekimi yapılan yetiştiricilikte, bitkilerin toprak yüzeyine çıkışından sonra 3 – 4 yapraklı olduklarında, toprağı havalandırmak ve yabancı ot mücadelesi için ilk çapalama yapılır. 
• Bu sırada seyreltme de yapılabilir. Bu amaçla her ocakta en iyi gelişen 1 – 2 bitki bırakılır. 
• Yağış durumu ve yabancı ot çıkışına göre, ilk çapadan 2 – 3 hafta sonra 2. çapa yapılır. 
• Ekolojik şartlara ve bitki gelişimine göre 2 – 3 hafta arayla 3. hatta 4. çapalama yapılabilir.

Gübreleme

• Gübrelemeye karar vermeden önvce mutlaka toprak analizi yapılmalı ve analiz sonuçlarına göre bir gübreleme programı hazırlanmalıdır. 
• Genel olarak kabak bitkisi organik maddece zengin toprakları sever. 
• Bitkinin gelişimi ve meyvelerin istenilen büyüklüğe ulaşması için toprakta yeterli organik madde bulunmalıdır. 
• Bu yüzden dekara 4 – 6 ton yanmış çiftlik gübresi verilebilir. 
• Çiftlik gübresi, sonbaharda ya da ekim ve dikimden 1 ay önce verilmelidir. 
• Yine çeşide bağlı olarak dekara 8 – 12 kg azot, 10 – 15 kg fosfor, 10 – 12 kg potasyum verilebilir.

Sulama

• Bitkinin gelişimi için şartlar elverişliyse, ilk döller görülünceye dek sulamadan kaçınılmalıdır. 
• Hava kurak giderse aşırıya kaçmayacak şekilde, bitkilerin ihtiyacına göre sulama yapılabilir.
• İlk meyveler oluşunca sulama büyük önem taşır. 
• Kabak meyveleri çok hızlı büyüdüklerinden, mümkünse 3 – 4 gün aralarla sulama yapılması verim açısından çok yararlıdır.

Hastalık ve Zararlıları İle Mücadele

Pek çok virüsün taşıyıcılığını yapan yaprak bitleri ve pirelerin mücadelesi açısından bu zararlıların konukçusu olan yabancı otların yok edilmesi büyük önem taşımaktadır. Yabancı otların  verime olumsuz etki yapmaması için tarla sık sık çapalanmalı ve yabancı otlardan temizlenmelidir. Temizlenmeyen yabancı otlar bitki besinine ortak olmanın yanı sıra hastalık etmenleri için konukçu görevi görecektir.

Herbisitlerin kabak bitkisine fitotoksik etki yapma olasılığı yüksektir. Bu yüzden kullanılan ilaçlar özenle seçilmeli ve etikette yazan bilgiler doğrultusunda ilaçlama yapılmalıdır.

Başlıca Hastalıklar

• Kabakgillerde Külleme / Erysiphe cichoracearum, Sphaerotheca fuliginea
• Kabakgillerde Mildiyö / Pseudoperonospora cubensis
• Kabakgillerde Antraknoz / Colletotrichum orbiculare
• Kabakgillerde Solgunluk ve Kök Çürüklüğü / Fusarium spp., Pythium spp., Rhizoctonia spp.
• Kabak Mozaik Virüsü / Squash mosaic comovirus ( SqMV )
• Kabak Sarı Mozaik Virüsü / Zucchini yellow mosaic potyvirus ( ZYMV )

Başlıca Zararlılar

• Tripsler
• Yaprak Bitleri
• Yaprak Pireleri
• Danaburnu
• Tarla Fareleri

Kabak Hasadı 

• Yazlık çeşitlerde ideal hasat büyüklüğü, kabakların normal büyüklüklerinin 3’te 1’ine geldiği zamandır. Bu sırada ortalama 10 – 25 cm uzunluğa gelmiş olurlar. 
• Yine bu çeşitler süt olgunluğu ya da çiçeği burnunda tabiriyle, taç yaprakları meyve üzerindeyken de hasat edilir. 
• Kabakların içindeki çekirdekler belirginleşmeden önce hasat yapılmalıdır. 
• Turfanda yetiştiricilikte kabaklar daha küçük hasat edilir. 
• Bu yöntemde ortalama meyve ağırlığı azalsa da bitki başına kabak sayısı artar. 
• Hasat büyüklüğüne gelen olan yazlık kabaklar, sabah ya da akşam saatlerinde, kabakların sapı kesilerek hasat edilir.  
• Yazlık çeşitlerde çevre şartları, yetiştirme tekniği ve çeşit özelliğine göre,  bitki başına 2 – 4 kg kabak alınabilir. Dekar başına verim 3 – 5 ton arasındadır.
• Olgunlaşan kışlık balkabağı ve kestane kabakları,  yaprakları sararıp kuruyuncaya kadar bitki üzerinde bekletilir. 
• Mevsim sonu, meyve üzerine kırağı düşmeden ve ilk donlar başlamadan kabaklar toplanır.
• Çerezlik kabak çekirdeği üretimi için yazlık kabak yetiştiriciliğinde hasat, balkabağı ve kestane kabakları gibi yapılır.

 Ambalajlama ve Depolama

• Yazlık kabaklar, ambalaj içerisinde ya da dökme olarak piyasaya sürülür.  
• Turfanda kabaklar küçük olduklarından ambalajlanarak pazarlanmalıdır. 
• Aksi halde meyvelerde zararlanmalar meydana gelebilir. 
• Yazlık çeşitler hasat sonrasında hemen pazara gönderilmelidir. 
• Bir hafta süren maksimum bekleme süresinde  su kaybının ve pörsümelerin önlenmesi,  tazeliğin korunması sağlanmalıdır. 
• Soğuk havalarda özel bir korumaya ihtiyaç duyulmaz.
• Kışlık çeşitler dökme olarak piyasaya çıkartılır. 
• Pazarda tek tek ya da kesilerek parça halinde satılabilir. 
• Bu çeşitler  kalın kabuklu ve sert etli oldukları için, iptidai depolarda dahi uzun müddet muhafaza edilebilirler. 
• Sıcaklığın 10 °C’nin altında olması, oransal nemin % 60 – 70 olduğu havalanabilir ortamlarda, tek sıra halinde dizilerek 6 ay muhafaza edilebilirler.

Kabağın Faydaları

• Kalp sağlığını korur.
• İçerdiği yüksek antioksidanlar nedeniyle kanser oluşumunu engeller.
• Kemik sağlığının korunmasına yardımcı olur.
• Bağışıklık sistemini güçlendirici etkisi vardır.
• Sindirim sistemini düzenler.
• Kalorisi düşüktür, kilo vermeye yardımcı olur.
• Lutein ve beta karoten sayesinde göz sağlığını korur.