BROKOLİ

Brokoli (Brassica oleracea)

Brokoli, Lahanagiller (Brassicaceae) familyasından, yeşil renkli olgunlaşmamış çiçek taslakları ve kalın, etli çiçek sapları besin olarak tüketilen bir sebzedir. Lahana, şalgam, brüksel lahanası, alabaş ve karnabahar ile aynı familya içerisinde yer almaktadır. Brokolinin anavatanının Akdeniz Havzası olduğu düşünülmektedir.

Dünya genelinde en çok brokoli üreten ülkeler Çin, Hindistan, Amerika Birleşik Devletleri ve İspanya’dır. Ülkemizde de brokoli yetiştiriciliği her geçen yıl artmaktadır. Üretimde ilk sırayı İzmir almakta, bu ilimizi Mersin ve Antalya izlemektedir. Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz bölgelerimiz en fazla brokoli yetiştiriciliği yapılan bölgelerimizdir.

Botanik Özellikleri

Brokoli ve karnabahar birbirlerine çok benzeyen sebzelerdir.  Aralarındaki asıl fark; her iki sebzenin de yenen kısmı olan olgunlaşmamış çiçek taslaklarının, karnabaharda genelde beyaz olmasına karşın brokolide grimsi, mavimsi yeşil renkte olmasıdır. Brokolinin karnabahardan farklı bir diğer özelliği ise brokolinin kalın etli çiçek saplarının da yenebilmesidir.  Brokoli bitkisi çok fazla dallanma gösterir ve çiçeklenme bu dalların uç kısmında meydana gelir. Brokolide baş kısımları korumasız olarak açıkta gelişmektedir.

Brokoli ve karnabaharı birbirinden ayıran bir diğer özellik ise, ortadaki esas başın kaldırılması ile ikinci derecede çiçek taslaklarının hemen oluşması olayıdır. İlk taçlanmanın ardından büyümenin devam etmesiyle birlikte, alttaki yaprak koltuklarında küçük taçlar meydana gelmektedir.

Brokolinin gövde uzunluğu ortalama 50 – 90 cm’dir. Boğum arası uzaklığı lahana ve karnabahardan daha fazladır. Bitkinin oluşumu esnasında ortalama 100 – 400 g bir baş meydana gelmektedir. Bu baş kısmının kesilmesiyle birlikte yaprak koltuklarından çıkan sürgünler hızla gelişir ve üzerinde yeşil çiçek tomurcukları bulunan etli sürgünler oluşur. Fakat oluşan bu başlar ortadaki ana baştan daha ufaktır ve ağırlığı ortalama 10 – 50 g’dır.

Brokoli bitkisinde karnabahara benzer bir şekilde, yetiştirilen çiçekler erkenci, orta ve geçci çeşitler olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak bu gruplar arasında kesin bir ayrım yapabilmek söz konusu değildir. Brokolinin yetişme süresi çeşitlerine göre değişmekle birlikte dikim anından hasat anına kadar geçen süre ortalama 45 – 130 gündür. Çeşit seçimi yapılırken, çeşidin olgunluk dönemi ve bölgenin çeşide uygunluğu göz önünde bulundurulmalıdır.

Brokoli Çeşitleri

Green Duke, Green Chargen, Sultan, Pinnacle, Arcadia, Emperor, Green Belt, Packman, Regal, Saga,

Genji, Green Valiant, San Miguel, Maraton,

İklim İsteği

Brokoli, serin iklimi seven bir sebzedir. Toprak ve iklim istekleri açısından karnabahara göre daha az kaprisli bir bitkidir. Brokoli yetiştiriciliğinin yapılabilmesi için en uygun sıcaklık ortalama 15 – 17 °C’dir ve maksimum dayanma sıcaklığı 24 °C’dir. Yeşil sürgünlerinin kalitesinin korunması bakımından sıcak ve kurak havalar yetiştiricilik için uygun değildir. Sıcak iklim şartlarında sürgünlerdeki çiçek taslakları yeteri kadar gelişim gösteremez. Sıcak havanın etkisiyle daha gevşek bir yapıya sahip olan çiçek taslakları hasattan kısa bir süre sonra pörsümeye başlar. Bu durum çiçek tohumlarının gelişimine zarar verir. Tüm bu nedenlerden dolayı yaz aylarında 20 °C üzerindeki sıcaklıklar,  brokoli yetiştiriciliği için uygun değildir.

Toprak İsteği 

İyi drene edilmiş kumludan, killi – tınlıya kadar değişen, su tutma kapasitesi yüksek topraklar brokoli yetiştiriciliği için oldukça uygundur. Yetiştiriciliğin yapılacağı toprakta drenaj iyi yapılmış olmalıdır. Bu durum kış döneminde yetiştirilen bitkiler için büyük önem taşımaktadır. Toprak pH’ı 6.5’ten yüksek olmamalıdır.

Toprak Hazırlığı

Brokoli yetiştiriciliği yapılacak olan toprakta münavebeye dikkat edilmelidir. Dikimin yapılacağı alanda en az 3 yıl boyunca lahanagillerden bir bitki yetiştirilmemiş olmalıdır. Toprak altında oluşan sıkışmış sert tabakanın, derin sürüm ile 2 – 3 yılda bir kırılması gerekmektedir. Mümkünse sonbaharda, derin sürüm yapılmadan önce toprağa  2 – 3 ton yanmış ahır gübresi verilmelidir. İlkbahara kadar toprak bu şekilde kalmalı ve yağmur, kar gibi doğal etmenler sonucu dağılan gübre daha yüzeysel bir sürüm ile toprağa karıştırılmalıdır. Bu sürüm yapılmadan önce fosforlu gübre pulluk altına verilmelidir.

Ekim ve Dikim

Brokoli üretimi için tohumlar viyollerde fide haline getirilir. Fide ile yapılan yetiştiriciliklerde dönüm başına 20 – 30 g tohum gerekirken direk olarak tohum ekimlerinde dönüm başına ortalama 140 g kadar tohum gerekmektedir. Brokoli dikim aralığı 75 – 100 cm ve sıra üzeri 50 – 75 cm’dir. Erkenci çeşitler geçci çeşitlere nazaran daha az hacim kapladıkları için dikim aralığı daha dar olmalıdır.

Gübreleme

Brokoli, gübrelenme açısından lahana ile benzerlik göstermektedir. Fakat gübre ihtiyacı toprağın yapısına, analizine ve bölgelere göre değişiklik gösterir. Her bitkide olduğu gibi yetiştiriciliğe başlamadan önce toprak analizleri yaptırılmalı ve çıkan sonuçlara göre gübreleme yapılmalıdır. Gübrelemenin iyi yapılmadığı durumlarda içi boş sürgünler görülür. Dikim esnasında fosforlu ve potasyumlu gübrelerin tamamı ve azot gübresinin üçte biri toprağa uygulanmalıdır. Azotlu gübrenin kalan kısmı ise yetişmeye bağlı olarak dikimden bir süre sonra ve ana başların hasadı yapıldıktan sonra toprağa verilmelidir.

Bor ve molibden minerallerinin  eksikliği de bitkileri olumuz etkiler. Molibden eksikliği görülmesi halinde yaprak ayaları küçülür.

Hastalık ve Zararlıları

• Kök çürüklükleri / Rhizoctonis spp. – Fusarium spp.
• Beyaz çürüklük / Sclerotinia sclerotiorum
• Kurşuni küf / Botrytis cinerea
• Siyah çürüklük / Xanthomonas campestris
• Yumuşak çürüklük / Erwinia carotovora
• Acı yaprak lekesi   /  Pseudomonas sryngae
• Alternaria yaprak lekesi /Alternaria brassicae – Alternaria brassicicola
• Verticillium solgunluğu / Verticillium dahliae-albo atrum
• Kök uru / Plasmodiphora brassicae
• Karnabahar mozaik virüsü / CaMV
• Uç yanıklığı / Fizyolojik hastalık
• Şeftali yaprak biti / Myzus persicae
• Lahana kelebeği / Pieris rapae

 Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Kullanılacak Pestisitler Uzman Tavsiyesiyle;

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda 

kullanılmalıdır.

Brokoli Hasadı

Hasat, çiçek tomurcukları açmadan önce yapılmaktadır. Çiçek tomurcukları açmaya ve sarı çiçek petalleri görülmeye başlarsa yenen kısım, yani başlar çok fazla olgunlaşır. Haddinden fazla olgunlaşan bu başlar, pazar değerinin düşmesine neden olur. Ortadaki ana baş kısmın kesilmesinden sonra yan sürgünler daha küçük başlar oluşturmaya başlarlar. Vejetasyon döneminde 2 – 3 günde bir, toplamda 4 – 6 kez hasat yapılır.

Dekar başına brokoli verimi hasadın şekline, çeşit özelliğine, dikim sıklığına ve yetiştirme koşullarına bağlı olarak değişir. Ortalama verim 2000 – 3000 kg arasında değişir.

Tohumu Üretimi

Brokolide tohum üretimi, karnabahar ve lahanaya göre nispeten daha kolaydır. Çoğunlukla üreticiler, ihtiyacı olan tohumları kendileri üretirler. Bu yüzden ticari tohum firmaları standart tohumların yerine F1 hibrid tohum üretimini tercih eder.

Tohumluk brokoliler,  yetiştirildikleri yerde bırakılabilir ya da seçilen brokoliler  başka yere şaşırtılarak tohum elde edilebilir. Bunun yanında ana ve yan çiçek sürgünleri hasat edilmiş  bitkilerden de tohumluk olarak faydalanmak mümkündür.

Bitkilerin çiçeklenme zamanı,  çeşit özelliğine göre değişir. Bitki başına tohum verimi ortalama  5 – 30 gram kadardır. Dekar başına 30 – 100 kg arasında tohum alınır.

Brokolinin Faydaları

• Antioksidan özelliği sayesinde kansere karşı koruma sağlar,
• İçerdiği Kalsiyum ile kemik ve diş sağlığını korur.
• Lifli yapısı sindirim sistemini düzenlenmesine yardımcı olur.
• Kalp sağlığının korunmasında yardımcıdır.
• Kansızlığı iyi gelir.
• Kan şekerinin düzenlenmesine faydalıdır.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Göz sağlığına iyi gelir.
• Cilt için faydalıdır gençleşmesini sağlar.