FASULYE

Fasulye (Phaseolus vulgaris)

Fasulye, Baklagiller (Fabaceae) familyasına ait, Dünya’da üretim alanı ve üretim miktarı bakımından 1. sırada yer alan yemeklik dane baklagil bitkisidir.  Farklı görüşler olsa da Orta Amerika kökenli bir bitki olduğu kabul görmüştür. Ülkemize üretim amaçlı girişi 250 yaklaşık yıl öncesine dayanır. Dünya üretiminde liderliği Çin yaparken, Türkiye 520.000 tonluk yıllık üretimle 2. sıradadır. Hemen her bölgemizde yetiştirilmekle beraber en fazla üretim Karadeniz Bölgesi’nde yapılmaktadır.

Ekolojik İstekleri

1-İklim İsteği

Bir ılıman iklim sebzesi olan fasulye, ilkbahardan sonbahara kadar geçen dönemde yetiştirilir. En iyi çimlenme, 20 – 30 °C aralığındaki toprak ısısında olur. Çimlenme için en düşük 10 °C toprak ısısı gerekir. Bodur çeşitler için 10 – 13 °C, sırık çeşitler için de 14 – 15 °C üzerinde toprak sıcaklığı ister.

Yetiştiricilik için optimum sıcaklık 20 – 25 °C’dir. Çiçeklenme ve meyve tutum dönemlerinde oluşan yüksek sıcaklıklar, önemli ölçüde ürün kaybına neden olmaktadır. 27 – 32 °C sıcaklıkta çiçeklerini döker. Düşük sıcaklıklarda gelişme durur. Fasulye bitkisi, sıcaklık 2 – 3°C’nin altına düştüğünde ciddi zarar görür. Fazla nem, bitkilerin büyümesini yavaşlatır ve hastalıkların kolay gelişmesine sebep olur.

2-Toprak İsteği

Toprak isteği bakımından kaprisli bir bitki değildir. Fakat organik maddece zengin, hafif bünyeli ve su tutma kapasitesi yüksek topraklarda  iyi sonuç alınmaktadır. Fasulye bitkisi asidik karakterli toprakları sevmez. Toprak pH değeri 5,5 – 6,7 olan topraklarda iyi verim alınır.

Fasulye Yetiştiriciliği

1-Toprak Hazırlığı

Eğer hububat hasadından sonra yetiştirilecekse,  anızın toprağa karışması için sonbaharda  5 – 7 cm derinliğinde bir sürüm yapılır. Toprak ilkbaharda ekim öncesi tekrar kaz ayağı ile sürülüp diskaro geçirilerek ekime hazırlanır.

2-Ekim Zamanı

Açık alanda taze fasulye yetiştiriciliğinde tohum ekimine, bölgenin iklim koşulları dikkate alınarak Mart sonu – Nisan başında başlanır. Ancak iklime göre Mayıs ayının son haftasına kadar kademeli ekim yapmak mümkündür.

Örtü altı  yetiştiricilikte ekimler,  ilkbahar döneminde Mart başında, sonbahar döneminde  ise  Temmuz ortası – Ağustos başı arasında yapılır.

Geniş alanlarda yapılan bodur çeşit yetiştiriciliğinde ekimler, sıra usulü mibzerle yapılmaktadır. Ekimde sıra arası mesafe 50 – 65 cm, sıra üzeri  mesafe ise 10 – 25 cm olmalıdır. İdeal ekim derinliği  2 – 3 cm arasıdır. Mibzerle ekimde dekara 5 – 7 kg tohum yeterlidir.

Sırık taze fasulye yetiştiriciliğinde mısırla karışık ekim yapılır ya da çeşitli ağaçların dalları sırık olarak  kullanılır.  Bu tip yetiştiricilikte ocağa 5 – 7 adet tohum ekilir ve ocak arası mesafe  1 m olarak ayarlanır.

3-Gübreleme

Gübrelemeye karar vermeden önce mutlaka toprak analizi yapılmalı ve analiz sonucuna göre bir gübreleme programı hazırlanmalıdır. Normalde kumlu – tınlı topraklara bir kaç senede bir,  3 – 5 ton yanmış ahır gübresi verilmektedir. Dönüm başına 2 – 5 kg saf azot (N), 4 – 6 kg fosfor (P2O5) ve 3 – 5 kg potasyum (K2O) gübresi atılmalıdır. Atılan gübrenin ekimi yapılan tohumlara zarar vermemesi için tohumların ekildiği alandan ortalama 5 cm kadar uzağa ve 5 – 7 cm derinliğe gübre atılmalıdır. Aksi taktirde gübreden zarar gören tohumlar çimlenmeyebilir.

Sırık fasulye çeşitleri, bodur fasulyeye nazaran topraktan daha fazla bitki besin elementi tüketir.

4-Çapalama

Bitkiler 4 – 5 çift yapraklı döneme geldiğinde 1. çapalama yapılır. Daha sonra bitkinin dallanma döneminde ve 1. çapadan 2 – 3 hafta sonra, çiçek açmadan önce 2. çapalama yapılır. Çiçeklenme döneminde çapalama yapılmamalıdır.

5-Sulama

Vegetasyon döneminde bitkinin su ihtiyacı minimum 300 – 450 mm’dir. Çiçeklenme döneminde sulamadan kaçınılmalıdır. Bitki asıl yaprakların oluştuğu dönemde, çiçeklenme öncesinde, meyve tutumundan 10 gün sonra ve hasattan 1 ay önceki dönemlerde sulanmalıdır. Damla sulama sistemi ile sulama yapmak en uygunudur. Çünkü fasulye bitkisi sık aralıklarla yapılan hafif sulamaları sever. Gereğinden fazla yapılan sulama bitkinin kökünün çürümesine ve bitkinin hastalanmasına neden olur.

Hastalık Ve Zararlıları

Bitki, hastalık ve zararlılara karşı çok hassastır. Özellikle tohum çıkışından sonra danaburnu zararlısına karşı mücadele yapılmalıdır.

Fasulye Hastalıkları

• Antraknoz
• Pas hastalığı
• Fasulye mozaik virüsü
• Kök çürüklüğü
• Fasulye Zararlıları
• Fasulye böceği
• Yaprak bitleri
• Kırmızı örümcekler
• Danaburnu
• Fasulye Tohumböceği (Hasat sonrası)

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

Fasulye Hasadı

Baklalar çeşit özelliğini gösterdiği büyüklüğün 1/3’ü kadar geliştiğinde hasat yapılmalıdır. Hasat geciktirilirse bakla pazar kalitesi düşer, fasulyede kılçıklanma artar.

Tohumluk Fasulye Üretimi

Tohumluk üretimde, tohumlarda büyük zararlara neden olan Fasulye tohumböceği (Acanthoscelides obtectus) zararını önlemek için, çiçeklenme döneminde iyi bir mücadele yapılmalıdır. Baklaların, harmanlama dönemi boyunca yağışlardan korunması gereklidir. Çünkü ıslanan baklaların içindeki tohumların kabuğu sararır, koyulaşır  ve kuruyunca buruşuk kabuk görüntüsü oluşur.

Tohumluk için yetiştirilen fasulyeler, halk dilinde “çatı” olarak adlandırılan, merdiven şeklindeki düzeneklerin üstüne alınır ve kurutularak harmanlanırlar.

Eğer harman düvenle yapıldıysa,  tohumların üstünde düven taşlarının neden olduğu çizikler olabilir. Bu çiziklerden, tohumla taşınan hastalıklar bulaşabilir.

Tohumluk üretimde  çeşide bağlı olarak dekar başına  180 – 240 kg verim alınmaktadır. Harman sonunda elde edilen saman,  kıymetli bir hayvan yemidir.

Fasulyenin Faydaları

• Zengin lif içeriği nedeniyle sindirime yardımcı olur.
• Kolon kanserine neden olan prekanseröz polipleri önlemede faydalıdır.
• İçeriğinde bulunan bazı karotenoidler görmede azalmaya yol açan sarı nokta hastalığını engeller.
• Kemik erimesini geciktirir.
• Folik asit değerleri yüksek bir sebzedir. Gebelikte tüketimi tavsiye edilir.
• Cilt, saç ve tırnak sağıığına iyi gelir.
• Toksinlerin atılmasına yardımcı olur.
• Kan basıncını ve kan şekerini dengeler.
• Demir içeriği zengindir.
• Bağışıklık sistemini güçlendirici etkisi vardır.