ÇAVDAR

Çavdar (Secale cereale)

• Çavdar, Poaceae (buğdaygiller) familyasından bir tahıl bitkisidir.
• Türkiye’de, diğer tarım ürünlerinin verimli olarak yetiştirilemediği fakir arazilerde yetiştirilmektedir.
• Yetiştiriciliğinin en fazla yapıldığı bölgeler Orta Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesidir. 
• Çavdar, genellikle yayla ikliminde yetiştirilir. 
• Bitkinin kök sistemi çok kuvvetli olduğu için kurak ve soğuk hava şartlarına dayanma gücü oldukça fazladır. 
• Çavdar ve buğday ununun karışımından yapılan ekmekler daha esnek ve yumuşak olurlar. Bu yüzden diğer tahıllarla ekmek yapılırken mutlaka çavdar veya buğday unu karıştırılması gerekir. 
• Çavdar yüksek besin değeri sayesinde başka tahıllarla karıştırılarak hayvan yemi olarak da kullanılmaktadır.

İklim İstekleri

• Soğuğa dayanımı çok yüksek olan bir bitki olduğu için, kış aylarının çok sert geçtiği bölgelerde çok rahat yetiştirilebilir. 
• Bitkinin nem isteği azdır. Kök sistemi gelişmiş olduğu için ihtiyaç duyduğu suyu rahatlıkla bulabilir.
• -30 derece ve daha düşük sıcaklıklara kar örtüsüne ihtiyaç duymadan dayanabilen çeşitleri vardır.

Toprak İsteği

• Tahıllar arasında toprak isteği en az olan bitkidir. 
• En iyi verim kumlu-tınlı ve milli topraklarda alınır. Asitli yada killi topraklarda da yetiştiriciliği yapılabilir. 
• Bataklık alanların kültüre alınması amaçlandığında alana çavdar bitkisi ekimi yapılır. 
• Topraktaki yüksek tuz oranına da dayanıklı olduğu için çoraklaşmış topraklarda da yetiştiriciliği yapılabilir. 
• Bu özelliği nedeniyle buğday, arpa, mısır ve pirinç tarımına uygun olmayan topraklarda dahi bu tahıllardan daha iyi verim verir.

Yetiştirme Teknikleri

• Yetiştiriciliği için yapılacak toprak hazırlıkları buğday ve arpa yetiştiriciliğinde toprak hazırlığı sırasında yapılan işlemlerle aynıdır. 
• Çorak arazilerde toprak derin işlenmelidir. Buradaki amaç toprak yüzeyinde birikmiş olan tuzu toprağın altına karıştırmaktır. Bu işlem yapılmazsa topraktaki tuz yoğunluğu nedeniyle ekilen tohumlar çimlenmez. Serpme olarak veya sıraya ekilebilir. Ekimde mibzer kullanmak en uygun olanıdır. 
• Dane ağırlığı az olduğu için toprağın 2-3 cm derinliğine ekilmelidir. Bir dönüm alana ortalama 22-24 kg  tohum ekilir. Yetiştiricilikten iyi verim alınabilmesi için güzlük ve yazlık ekimleri erken yapmak gerekmektedir.
• Münavebe istemeksizin yıllarca aynı tarlaya ekilebilir. Ancak verimli bir üretim için münavebe yapmak gerekir. Kurak bölgelerde genelde çavdar-nadas sistemi uygulanır. En uygun ekim nöbeti, patates ve bir yeşil gübre bitkisi ile olan ekim nöbetleridir. 
• Çavdar yeşil yem veya yeşil gübre amacıyla fiğ ya da üçgül ile karışık olarak da yetiştirilebilmektedir. Toprakta kum oranı fazla ise yeşil gübre bitkisi ekilir. 
• Güzün erkenden toprağa gübre verilir ve hemen ardından çavdar ekimi yapılır. 
• Daha önce baklagil ekilmiş topraklarda da iyi verim vermektedir. Buğday veya arpa yetiştiriciliği yapılmış topraklara çavdar ekimi yapılması iyi sonuç vermez.

Gübreleme

• Gübre isteği fazla değildir. Bitki topraktaki organik atıklardan çok iyi yararlanabilir. B
• itkinin en fazla besin maddesi alımı yaptığı devre sapa kalkma devresidir. 
• Serin iklim tahılları arasında azot ihtiyacı en az olan bitki çavdar bitkisidir. 
• İlkbaharda aşırı azotlu gübre uygulamasından kaçınılmalıdır. 
• Gereğinden fazla azot gübresi uygulaması yapılması çavdarın yatmasına neden olur. 
• Fosforlu gübreler  verim için oldukça önemlidir. 
• Bir önceki yıl yapılan yetiştiricilikte fosforlu gübre uygulaması yapıldıysa tekrardan fosforlu gübre uygulamasına gerek yoktur. 
• Fosfor gübrelemesi yapılırken dönüm başına 4-6 kg gübre verilmelidir. Azotlu gübre uygulamasında ise dönüm başına 4 kg azotlu gübre uygulanmalıdır. 
• Fosforlu gübrenin tamamı ve azotlu gübrenin üçte biri ekim sırasında, azotlu gübrenin geri kalan kısmı ise bitkinin sapa kalkma döneminde toprağa uygulanmalıdır.

Sulama

• Bitki, gelişmiş bir kök sistemine sahip olduğu için ihtiyaç duyduğu suya kolaylıkla ulaşabilmektedir. Bu nedenle yetiştiricilikte sulama ihtiyacı yoktur. Aşırı nemli topraklardan hoşlanmaz.

Zirai Mücadele

• Çavdar yetiştiriciliğinde en fazla görülen hastalık çavdar mahmuzu hastalığıdır. Bu hastalık fungal bir hastalık olup korunmak için ekim nöbeti yapmak gerekmektedir. 
• Çavdar mahmuzu hastalığı görülen bitkiler başak bağlamadan tarladan sökülmelidir.

Çavdar Hasadı ve Harman

• Çiçek kavuzları taneyi çok gevşek tuttuğu ve dış kavuzlar dar olduğu için tane dökme sorun teşkil etmektedir. Bu yüzden hasat zamanının iyi seçilmesi gerekir. Orak yada tırpan ile yapılan hasatlar sarı olum dönemi sonlarına doğru, biçerdöverle yapılan hasatlar ise tam olum dönemi başında ve günün erken saatlerinde yapılmalıdır.

Çavdarın Faydaları

• Ekmek yapımında ve hayvan yemi olarak kullanılan çok faydalı bir tahıldır. 
• B vitamini bakımından oldukça zengin olan çavdar çok iyi bir lif kaynağıdır.
• Çavdar, sindirim sistemini destekler ve kabızlığı önler. 
• Kalp damar hastalıkları, diyabet ve kansere krşı koruyucudur. 
• Çavdarın sağlığa faydaları ile ilgili yayınlanmış çok sayıda bilimsel araştırma vardır. 
• Düşük kalorili olduğu için zayıflamaya yardımcı olur. 
• Glütenli bir besin olmasından dolayı çölyak hastaları ve glütensiz diyet yapan kişiler çavdar tüketiminden uzak durmalıdır.