KARTOPU

KARTOPU (Viburnum opulus L.)

İngilizce Adı: Snowball, guelderrose.

Mahalli Adları: Kartopu, Gilaburu, Gilaboru, Adi kartopu.

BİTKİ HAKKINDA GENEL BİLGİ:

Caprifoliaceae familyasının yaklaşık 120 türünden biri olan adi kartopu bitkisi 4 m.ye kadar boylanabilen, kışın yapraklarını döken ve dalları dik olarak yükselen bir çalıdır. Nemli, besince zengin toprakları seven bu bitki ülkemizde İstanbul, İzmit, Bursa, Ankara, Erzurum, Kayseri, Samsun, Kırşehir, Amasya illerinde yetişmekte ve güzel görünümünden dolayı süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Dağılım gösterdiği iller içinde özellikle Kayseri’de Erciyes eteklerinde, en kaliteli meyveler elde edilmekte ve Hisarcık, Kıranardı, Gesi ile Bünyan ilçelerinde şurup yapılarak değerlendirilmektedir. Kayseri Devlet hastanesindeki bazı bevliye mütehassısları bu bitki üzerinde klinik çalışmalar yapmaktadır.

BİTKİNİN TEŞHİSİ:

Bitkinin ince yapılı açık boz renkli bir kabuğu vardır. Gövde çok dallı, genç sürgüleri yeşil renkte ve tüysüzdür. Gövde ve köklerden sürgün verme kabiliyeti çok fazladır. Yaprakları 10-12 cm uzunluğunda, asma yaprağına benzeyen yapıda, er az üç parçalı ve kenarları iri dişlidir. Yaprakların üst yüzü açık yeşil tüysüz, alt yüzleri ise boz yeşil ve tüylüdür Uzun bir sapla karşılıklı olarak dala tutunmuş vaziyettedirler. Mayıs-Haziran ayları arasında açan çiçekler beyaz renktedir. Meyveleri küre şeklinde, bezelye ol yüklüğünde, çekirdekli ve suludur. Olgunlukta ateş kırmızısı renk alan meyveleri zayıf-sarkık şemsiyem görünüştedir. Bu cinsin Türkiye’de diğer bazı türleri de yetişmekte olup, tıbbi değeri olan, adi kartopu ya da gilabura olarak bilinen bu türdür.

DİĞER BİTKİLERLE KARIŞTIRILMASI:

Diğer bitki ve kartopu türleri ile karıştırılma durumu söz konusu değildir. Diğer kartopu türlerinden sürgün ve dallarının çıplak olması ve çiçek açma zamanlarının fark olması ile kolaylıkla ayrılabilmektedir.

KULLANILAN BÖLÜMLERİ: 

Gövde kabuğu yaprakları ve meyveleri.

TOPLAMA ZAMANI VE ŞEKLİ: 

Eylül ayında meyveleri olgunluğa erişince keskin bir aletle kesilerek toplanır. Meyveler toplandıktan sonra aynı şekilde yapraklar da toplanır.

KURUTMA ŞEKLİ VE DEPOLANMASI:

Yaprak ve meyveler taze olarak kullanıldığından kurutma işlemi yapılmaz. Yapraklar su buharı ile destile edilir. Meyveler ise, toplanıp yıkandıktan sonra sade suya basılarak 2 ay bekletilir. Böylece meyvelerin renginde gilaburu şurubu elde edilmiş olur ki bu şurup taze taze içilir, ya da şişelenerek güneş görmeyecek şekilde depolanır.

ETKEN MADDELERİ VE BULUNMA ORANI:

Bitkinin gövde kabuğu ve yapraklarında reçine, valerian asidi, fitosterol, şekerler (glikoz, sakkaroz), tanen viburin isimli acı bir madde ve bazı organik asitler buIunmaktadır. Meyveleri de viburin, şekerler ve diğer bazı organik maddeleri ihtiva eder.

SANAYİDEKİ KULLANIM ALANI:

İdrar söktürücü ve ağrı kesici olarak bazı ilâçların terkibine girer. Meyvelerinden elde edilen şurupla yapılan klinik araştırmalarda böbrek ve kalp hastalıklarına iyi geldiği, idrar söktürücü etkisi ile nefritler ve taş düşürmede yararlı olduğu ayrıca idrarı arttırıcı özelliği ile de kalp hastalarında bariz bir ferahlama meydana getirdiği gözlenmiştir. Son zamanlarda kan kanserini tedavi etmede kullanılmak üzere yapılan çalışmalardan olumlu sonuçlar alınmaktadır. Ayrıca içki sanayiinde votka ve rakı ile değişik kokteylleri hazırlanmaktadır.

HALK ARASINDA KULLANIM ALANI:

Yöre halkı tarafından özellikle erken doğumlardaki aşırı sancıyı kesmede antispazmatik olarak kullanılmakta ve şurup olarak içilmektedir.

DROG OLARAK ÖZELLİKLERİ:

İyi bir uterus yatıştırıcısıdır. İdrar söktürücü, iltihap dağıtıcı, taş düşürücü ve ishal kesici özellikleri vardır.