ANASON

ANASON (Pimpinella anisum L.)

İngilizce Adı: Anise

Diğer Adları: Ezanteri, Ezentere, Mesirotu

BİTKİYLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER: 

Umbelliferae (Apiaceae) Familyasının bir üyesi olan Anason bitkisinin Ülkemizde 7 tanesi endemik olmak üzere 25 farklı türü bulunmaktadır. Tek yıllık, otsu yapıda aromatik özelliği olan bir bitkidir. Kökleri zayıf yapılıdır, 30-60 cm kadar boylanabilir, yaprakları 3 parçalı ve kenarları derin dişlidir. Her bitkide 5 ila 15 adet dal ve her bir dalın ucunda şemsiye şeklinde çiçek kümeleri oluşur. Her bir kümede 8-15 arasında beyaz renkte çiçekler yer alır. Çiçeği 5 taç yaprak, 5 erkek organ ve 1 adet dişi organdan oluşur. Meyve olarak kabul edeceğimiz tohumları iki parçadan meydana gelir ve uçucu yağlar meyvenin şizogenik yağ kanallarında depolanır. Her bir şemsiyede 100-200 arasında tohum oluşur, 1000 adet tohum ancak 2-3 gr. kadardır.

BİTKİNİN KULLANILAN KISIMLARI: 

Meyveleri yada tohumları.

ETKEN MADDELERİ: 

Anason bitkisinin etken maddeleri; Terpenoitler ve sabit yağlardır. Uçucu yağ oranı meyvelerinde %1.5-5,0, Temel uçucu yağ bileşeni Trans-anetol >%95, Sabit yağ oranı Meyvelerinde %25-30, Temel yağ asidi Petroselinik asit %50-70 dir.

TIBBİ DEĞERİ VE TİCARİ KULLANIM ALANLARI: 

Alkollü içkilerin yapımında (Türk rakısına aromasını veren bitkidir), baharat olarak, herbal çay olarak, ilaç yapımında, parfüm sanayinde, kozmetik sanayinde kullanım alanları bulunmaktadır.

Anason meyveleri çay olarak içildiğinde sütannelerinin laktasyon süresini uzatır, soğuk algınlığına ve gaz sancılarına iyi gelir, sakinleştirici ve yatıştırıcı etkileri bulunur.

Anason uçucu yağının yaprak biti, kırmızı örümcek, beyazsinek ve depo zararlılarına karşı kaçırıcı etkisi bulunmaktadır.

EKOLOJİK İSTEKLERİ: 

Anason bitkisi, dünya üzerindeki yayılış alanlarında özellikle denizel ve karasal karakterli iklimler arasındaki geçiş özelliği taşıyan iklimlerin etkili olduğu bölgelere çok iyi uyum sağlayan bir bitkidir. Çiçeklenme dönemine kadar serin ve yağışlı, çiçeklenme döneminden sonra özellikle olgunlaşma devresinde güneşli, sıcak ve kuru havaları sever.

ÇOĞALTMA YÖNTEMLERİ ve YETİŞTİRİCİLİĞİ: 

Anasonun üretim materyali tohumudur. Tohumluk olarak kullanılacak anason meyvelerinde saflık en az %90, çimlenme oranı ise %70'in üzerinde olmalıdır. Ülkemizde henüz tescil edilmiş bir anason çeşidi bulunmamaktadır. Ancak yaygın olarak İzmir (Çeşme), Muğla, Denizli ve Burdur gibi yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı bölgelerde yöre isimleriyle anılan yerel çeşitler kullanılmaktadır.

Ülkemizde anasonun Ege ve Batı Akdeniz Bölgelerinde doğal yağışlarla beslenen kuru tarım alanlarında kültürü yapılmaktadır. Mart ve Nisan aylarında ekim mibzeri ile 2-3 cm derinlikte ve 20-30 cm aralıklı olarak, dekar başına 2 kg tohum düşecek şekilde ekimi yapılır. Anason ekimi yapılan tarlalara yabancı ve diğer zararlı otlar kültür ve mekanik yöntemlerle, kimyasal olarak fluazifob ve linuron gibi aktif maddeleri taşıyan herbisitlerle yok edilebilir. Anason üretimi yapılan tarlalar çoğunlukla doğal yağışlarla beslenen kuru tarım alanları olduğundan bahar ayları normalin üzerinde kurak geçerse sulama yapılmalıdır. Anason tarlası ekim sırasında dekara 2-4 kg. N, 5-8 kg P₂O₅ ve gerektiği durumlarda 8-10 kg K₂O olacak şekilde gübrelenebilir.

Verimi ekolojik koşullara, kültürel uygulamalara ve kullanılan çeşitlere bağlı olarak dekar başına 50-150 kg arasında değişmektedir.

HASTALIK-ZARARLILARı ve MÜCADELE YÖNTEMLERİ: 

Pas (Puccinia pimpinellae), mildiyö (Plasmopara nivea), çökerten (Macrophomina phaseoli) ve Passalora malkoffii en önemli anason hastalıklarıdır. Anason güvesi (Depressaria daucivorella) ise en önemli anason zararlısıdır. Sayılan bu hastalık ve zararlılarla mücadele etmek için münavebe uygulanmalı, sertifikalı tohumluk kullanılmalı, tohumluklar ve bitkiler uygun ilaçlarla ilaçlanmalıdır.

HASAT ZAMANI ve ŞEKLİ: 

Bitki ekildikten yaklaşık 4 ay kadar sonra hasat olgunluğuna gelmektedir. Şemsiye şeklindeki meyve topluluklarının koyulaşmaya başladığı ama henüz tam olarak olgunlaşmadığı bir devrede takriben temmuz veya ağustos aylarında yolunarak veya biçilerek hasat yapılır. Hasat edilen bitkiler demetler hâlinde önce tarlada kurutulur ve daha sonra biçerdövere veya harman makinesine verilerek harman edilir. Anason meyveleri nem içeriği en fazla %10 olacak şekilde kurutulmalıdır (kurutma sıcaklığı 40°C'yi aşmamalıdır).

KULLANIMI: 

Anason meyveleri buhar distilasyonu ile damıtılarak anasonun uçucu yağı elde edilir. Türk rakısının karakteristik kokusunu veren anason uçucu yağının temel bileşeni olan trans-anetol dür.

Yüksek kalitede bir rakının litresinde en az 800 mg trans-anetol olmalıdır. Anason meyveleri damıtıldıktan sonra yan ürün olarak elde edilen posada %25-30 arasında sabit yağ bulunur. Erime derecesi 33^oC olan petroselinik asit bakımından zengin olan yağlar margarin üretimine çok uygundur.