KEÇİBOYNUZU

KEÇİBOYNUZU (HARNUP) (Ceratonia siliqua L.)

İngilizce Adı: Carob (bean), Carob tree, Carob fruit.

Mahalli Adları: Keçiboynuzu, Harnup, Karabe, Kırat.

GENEL BİLGİLER:

(Leguminosae) Fabaceae familyasının alt familyası olan Caesalpinioideae familyasının bir türü olan Ceratonia siliqua L. ler Ülkemizde Harnup ya da Keçiboynuzu olarak bilinirler. Anavatanı Doğu Akdeniz kıyıları olan bu ağaçlar bütün Akdeniz kıyılarında, Amerika’da (Kaliforniya) yetiştirilmektedir. Özellikle Kıbrıs adası ve Libya en iyi geliştiği ve en çok bulunduğu iki yerdir.

Ülkemizde Güney Anadolu’da Antalya Silifke Gülnar, Anamur, Dalaman dolaylarında yayılıp gösteren bu ağaç; taşlı, kurak toprakları severek maki vejetasyonu içinde guruplar ya da münferit olarak bulunurlar.

BİTKİNİN TEŞHİSİ:

Keçiboynuzu ağaçları 5-10 m. boyunda, geniş tepeli, gövdesi gri-esmer renkte çatlaklı kabuklu, kalın dalları olan daimi yeşil bir ağaçtır. 5-9 yaprakçıktan oluşan yaprakları deri gibi ser üst yüzleri parlak yeşil, alt yüzleri ise kırmızı-kahve rengindedir. Yaprakçıklar tam kenarlı olup, uç kısımları biraz içeri doğru eğiktir.

Temmuz-Ağustos aylarında açan yeşilimtırak-sarı renkteki çok küçük çiçeklerden oluşan salkım ve kedicik tipindeki çiçek kurulları, yaşlı dallar üzerinde ya konumlu olarak dikine dururlar, çiçeklerinin taç yaprakları yoktur Bir yıl sonra olgunlaşan meyvelerin boyları 10-20 cm boyunda olup kahverengimsi mor renkte yassı, keçiboynuzu gibi eğridir. Taze iken mezokarpı yumuşak olan meyveler sonraları sertleşir. % 50 kadar şeker ihtiva eden meyveler yenilir.

Meyvelerde sayıları 15'e varan parlak, sert, kahverengi tohumlar bulunur. Bu tohumlar meyve içinde birbirlerinden ayrı bulunurlar.

DİĞER BİTKİLERLE KARIŞTIRILMASI:

Diğer bitkilerle karıştırılma ihtimali yoktur.

KULLANILAN BÖLÜMLERİ:

Meyve, yaprak ve tohumları.

TOPLAMA ZAMANI VE ŞEKLİ:

Genellikle 20 yaşına gelmiş harnup ağaçlarından, sonbahar aylarında bir yıllık meyveler elle toplanır. Bir ağaçtan yaklaşık olarak 200 kg. kadar meyve toplanabilmekte ve meyvenin % 10’unu da tohumlar teşkil ettiğinden ağaç başına ortalama20 kg. tohum elde edilebilmektedir.

KURUTMA ŞEKLİ VE DEPOLAMA:

Toplanan meyveler güneş altında ara sıra karıştırılarak kurutulur. Ambalajlı ya da dökme olarak satışa çıkarılmak üzere rutubetsiz yerlerde depolanır. Kullanış yerlerinin farklılıkları göz önünde bulundurularak tohumu meyveden ayıracak “patos” makinaları geliştirilmiş olup, tohum ve öğütülmüş meyve kısmınında ayrı ayrı depolanması da mümkündür.

ETKEN MADDELERİ VE BULUNMA ORANI:

Meyvelerde % 40-50 oranında şekerler (glikoz, fruktoz, sakkaroz), pektin, bitkisel öz, % 1 -8 maddeleri, % 1.3 oranında serbest yağ asitleri, su, % 5.9 azot bileşikleri, % 1.3 ham yağ ve % 6.4 selüloz ile % 2.4 kül bulunmaktadır. Tohumlarda ise; % 60 oranında protein, proferin veya terelerin o ara bilinen, açık sarı renkli, şeker ve nişasta ihtiva etmediğinden şeker hastaları için ideal gıda maddesi olan bir madde, yağ ve bir miktarda taragasol bulunmaktadır,

SANAYİDEKİ KULLANIM ALANI:

İlaç sanayiinde meyveden hazırlanan pelte, çocuk ishallerine karşı hazırlanan preparatların bileşimine girmekte ve tohumlarından elde edilen taragasol adlı madde İse tıpkı kitre zamkı gibi, kıvam verici, yapıştırıcı, süspansiyon yapıcı olarak kullanıldığı gibi tekstil sanayiinde de kumaş boyalarını sabitleştirerek, kumaşların aprelenmesinde kullanılır. Oje imalatında da yararlanılmaktadır.

Yine tohumlarında bulunan proferin ve terelerin sebebiyle şeker hastalarına gıda maddeleri hazırlanmasında faydalanılır. Bunun dışında içki sanayiinde ispirto ve rom imalinde meyveleri kullanılmakta ve bazı öksürük şuruplarının bileşimine girmektedir.

Çiğneme tütünlerinin içine tat verme amacıyla katılmaktadır.

HALK ARASINDAKİ KULLANIM ALANI:

Halk arasında meyvelerinden elde edilen un suda ezilerek çocuk ishallerine karşı kullanılmakta ve meyveleri gıda maddesi olarak tüketilmektedir.

DROG OLARAK ÖZELLİKLERİ:

İshal kesici, öksürük kesici, bronşları açıcı, idrar söktürücü etkisi vardır.

STANDARDI: 

Türk Standartları Enstitüsü tarafından 1977 yılında TS. 2907 numaralı Keçiboynuzu standardı yapılmıştır. Bu standardda tek kalite sınıfı belirlenmiş ve rutubetin %12’den fazla, toplam şeker miktarının %15‘den az olmaması, partideki bozuk Keçiboynuzu oranının ağırlıkça % 10’u, kırık Keçiboynuzlarının oranının ise % 25’den fazla olmaması gerektiği belirtilmiştir, yabancı madde oranı da % 1 ile sınırlandırılmıştır.