Coğrafi Bilgi Sistemi Nedir?

Coğrafi bilgi sistemi (CBS) (Geographic Information system (GIS))

1)  Konumsal verilerin sayısal olarak toplanması   ve  analiz   edilmesini sağlayan teknikleri ve metotları kullanan, uydulardan alınan görüntülerin ve hava fotoğraflarının bilgisayarda değerlendirilmesi ile ilgili bir çalışma alanı. Coğrafi bilgi sistemi yardımcılığı ile  birçok coğrafi öğe değerlendirilerek uygulamaya yönelik  şekilde   ortaya   konur.  Örneğin,  tarım  alanları belirlenerek buradaki ürün   çeşitleri ve  olası üretim değerleri, orman kaynaklarının nitelikleri belirlenir, akarsu, göl ve denizlerin kirlilik durumu ortaya çıkarılır,  arazi bozulum durumu (erozyon, bitki örtüsü tahribatı) saptanır.

2) Dünya üzerindeki  karmaşık  sosyal, ekonomik,  çevresel  gibi  sorunların çözümüne yönelik  mekâna/konuma dayalı  karar  verme   süreçlerinde kullanıcılara   yardımcı olmak  üzere,  büyük   hacimli   coğrafi verilerin toplanması, depolanması, işlenmesi, yönetimi, mekânsal analizi, sorgulaması ve sunulması  fonksiyonlarını  yerine  getiren donanım,  yazılım,  personel, coğrafi veri ve yöntemler  bütünüdür. CBS, genel bir kavram olup; çeşitli kullanım  alanlarına  ve  tematik konulara yönelik olarak geliştirilen  CBS uygulamaları vardır. Bu CBS uygulamaları, Kent Bilgi Sistemi, Orman Bilgi Sistemi,  Karayolları Bilgi Sistemi, Arazi Bilgi Sistemi, Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi, Lojistik Bilgi Sistemi, İç Güvenlik Bilgi Sistemi, Araç İzleme Bilgi  Sistemi, Trafik Bilgi Sistemi, Kampus Bilgi Sistemi, Deprem Bilgi Sistemi, Harita Bilgi Sistemi, gibi şekilde adlandırılır.

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) (Geographic Information System - GIS), coğrafi verilerin toplanması, yönetilmesi, analiz edilmesi ve görselleştirilmesi için kullanılan bir bilgi teknolojisi sistemidir. CBS, harita tabanlı analizler yapmayı, mekânsal verileri depolamayı ve bu verileri karar destek sistemlerinde kullanmayı mümkün kılar. Bu sistem, coğrafi verileri dijital ortamda birleştirerek, harita ve grafikler oluşturur ve mekânla ilgili çeşitli analizler yapar.

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Temel Bileşenleri

1. Veri Toplama ve Giriş:

   • CBS'nin en temel bileşeni, mekânsal ve konumsal verilerin toplanmasıdır. Bu veriler, haritalar, uydu görüntüleri, hava fotoğrafları, sensör verileri, GPS verileri ve diğer kaynaklardan elde edilebilir.
   • Veriler, mekânsal (konumsal) ve niteliksel (açıklayıcı) olmak üzere iki ana kategoride toplanabilir.

2. Veri Depolama ve Yönetimi:

   • Toplanan veriler, veri tabanlarında veya veritabanı yönetim sistemlerinde (DBMS) depolanır. Bu veriler, harita katmanlarına veya veri katmanlarına yerleştirilir.
   • CBS, bu verilerin düzenli ve güvenli bir şekilde saklanmasını sağlar ve çeşitli veri biçimlerinde (örneğin vektör, raster) depolama imkânı sunar.

3. Veri Analizi:

   • CBS, mekânsal analizler yaparak, coğrafi verilerin daha anlamlı hale gelmesini sağlar. Örneğin, bir bölgedeki nüfus yoğunluğu, altyapı dağılımı veya çevresel etkiler analiz edilebilir.
   • Analiz türleri arasında mesafe hesaplamaları, alan ölçümleri, yüzey analizleri, yön belirleme, ağ analizi, eğim ve yön analizi gibi işlemler yer alır.

4. Harita Üretimi ve Görselleştirme:

   • Coğrafi veriler, haritalar, grafikler, üç boyutlu modeller veya animasyonlar şeklinde görselleştirilir. Bu görselleştirmeler, kullanıcıların mekânsal verileri daha kolay anlamasına ve yorumlamasına yardımcı olur.
   • Harita üretimi, belirli bir hedefe yönelik özelleştirilebilir. Örneğin, trafik akışı, arazi kullanımı veya doğal afetler gibi konulara odaklanan haritalar hazırlanabilir.

5. Veri Sunumu ve Paylaşımı:

   • CBS, farklı kullanıcıların bu veriye erişmesini ve paylaşmasını sağlar. Coğrafi veriler, internet tabanlı harita uygulamaları, mobil uygulamalar veya masaüstü yazılımları aracılığıyla sunulabilir.
   • Veri paylaşımı, kamu kurumları, araştırma merkezleri, özel sektör ve toplumlar arasında işbirliği ve bilgi akışını destekler.

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Kullanım Alanları

1. Şehir Planlama ve Altyapı Yönetimi:

   • CBS, şehirlerin gelişim süreçlerini izlemek, altyapı projelerini planlamak ve optimize etmek için kullanılır. Ulaşım, su arıtma, elektrik şebekeleri ve kanalizasyon sistemleri gibi altyapı öğelerinin yönetimi, CBS ile etkin bir şekilde yapılır.
   • Ayrıca, arazinin kullanımı, yerleşim alanlarının planlanması ve doğal kaynakların yönetimi gibi önemli kararlar için de temel bir araçtır.

2. Çevre Yönetimi ve Doğal Kaynaklar:

   • Çevre bilimleri ve doğal kaynakların yönetiminde, ekosistemlerin izlenmesi, biyoçeşitliliğin korunması ve çevresel etkilerin değerlendirilmesi için CBS kullanılır.
   • Doğal afetler (sel, yangın, deprem) ve iklim değişikliklerinin izlenmesi ve bu durumlara yönelik hazırlıklar yapmak için CBS araçları büyük önem taşır.

3. Tarım ve Arazi Kullanımı:

   • Tarım alanında, ürün deseni, sulama ihtiyaçları, toprak kalitesi ve diğer tarımsal veriler analiz edilerek, verimli tarım alanları belirlenebilir.
   • Arazi kullanımı ve tarım politikalarının oluşturulmasında CBS önemli bir rol oynar. Tarım, ormancılık ve sulama gibi alanlarda verimliliği artırmak için kullanılan sistemler arasında yer alır.

4. Acil Durum Yönetimi:

   • Afet yönetimi ve acil durum yanıtı sırasında CBS, bölgesel risklerin değerlendirilmesi, kaynakların etkin bir şekilde dağıtılması ve insanların güvenliğini sağlamak için kullanılır.
   • Özellikle, yangın, sel, deprem gibi doğal afetlerin etkileri üzerine yapılan analizler, acil durum eylem planlarının hazırlanmasında etkilidir.

5. Sağlık ve Epidemiyoloji:

   • CBS, sağlık alanında hastalıkların yayılma haritalarını oluşturmak ve epidemiyolojik analizler yapmak için kullanılır. Coğrafi veri kullanılarak, sağlık sorunlarının coğrafi dağılımı belirlenebilir.
   • Ayrıca, sağlık altyapısının yönetimi ve sağlık hizmetlerinin erişilebilirliğini değerlendirme konusunda da önemli bir rol oynar.

6. Trafik ve Ulaşım Yönetimi:

   • Trafik akışlarını izlemek, ulaşım ağlarını optimize etmek ve trafik kazalarını azaltmak için CBS kullanılır. Özellikle büyük şehirlerdeki trafik yoğunluğu ve ulaşım planlamasında büyük fayda sağlar.
   • Ayrıca, lojistik ve taşımacılık sektöründe rota planlaması ve optimizasyonu gibi görevler için de yaygın olarak kullanılır.

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Teknolojileri ve Araçları

• GPS (Global Positioning System): Coğrafi verilerin doğru bir şekilde konumlandırılmasını sağlar. CBS ile birlikte kullanılan GPS, veri toplama ve harita oluşturma süreçlerini destekler.
• Uydu Görüntüleme: Yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri, büyük ölçekli çevresel ve kentsel analizler için önemli bir kaynaktır.
• Coğrafi Veritabanı Yönetim Sistemleri (DBMS): CBS'deki verileri depolayan ve yöneten yazılımlar, özellikle büyük veri kümelerini işlerken gereklidir.
• Web CBS ve Mobil Uygulamalar: Kullanıcıların coğrafi verilere kolayca erişmesini sağlayan internet tabanlı platformlar ve mobil uygulamalar, CBS kullanımını daha erişilebilir hale getirir.

Sonuç

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), mekânsal ve coğrafi verilerin analiz edilmesinde ve görselleştirilmesinde güçlü bir araçtır. Çeşitli sektörlerde geniş bir kullanım alanı bulan CBS, doğal kaynakların yönetimi, şehir planlaması, acil durum yanıtları ve çevre izleme gibi önemli alanlarda kritik bir rol oynar. Coğrafi verilerin doğru bir şekilde işlenmesi ve görselleştirilmesi, daha bilinçli kararların alınmasını sağlar ve toplumsal sorunların çözülmesinde etkili bir çözüm sunar.