Çevirme Hendeği Nedir?

Çevirme hendeği (saptırma hendeği) (Diversion ditch, diversion channel)

1) Su toplama alanından sel oyuntularına akan ve bunların büyümelerine yol açan yüzey akış sularını çevirip sel oyuntusuna girmesini engelleyen ve başka bir kanala akıtılmasını  sağlayan  hendek. Bu hendekler,  2-4 dekar yağış alanına sahip oyuntularda  başarı  ile kullanılmaktadır.  Çevirme  hendekleri, yalnızca  oyuntuya  gelen suları  önlemek  için kullanılmaz, fazla yüzeysel suların ve  sedimentin  zararlarından  herhangi bir sınaî tesisi veya tarım arazilerini korumak için de tesis edilirler. Ayrıca, gelen suları toplayan dere veya boşaltma kanallarının suları bir gölette toplanıyorsa bu sulardan sulama suyu olarak da yararlanılabilir.

2) Alt meyillerdeki  arazileri ve buralarda  yürütülen  çalışmaları  korumak amacıyla  yüzeysel akış suyunu tutmak ve güvenli bir  boşaltım  yoluna aktarmak için, yamaç meyline dik (çapraz) olarak tesis edilen toprak kanal.

Çevirme Hendeği (Diversion Ditch veya Diversion Channel), yüzeysel su akışını kontrol etmek ve yönlendirmek amacıyla inşa edilen bir drenaj yapısıdır. Bu hendekler, suyun istenmeyen alanlara taşmasını önler, erozyonu azaltır ve su kaynaklarını korur. Çevirme hendekleri, tarım arazilerinde, eğimli bölgelerde, sel riskini azaltma projelerinde ve su yönetimi çalışmalarında yaygın olarak kullanılır.

Çevirme Hendeği Nasıl Çalışır?

Çevirme hendekleri, genellikle eğimli arazilerde veya yoğun su akışı görülen bölgelerde suyun akışını güvenli bir şekilde başka bir alana yönlendirmek için tasarlanır. Hendeklerin çalışma prensibi şu şekilde özetlenebilir:

1. Yüzey Suyunu Toplar:Yağmur suyu ve yüzey akışını kontrol altına alır.
2. Suyu Güvenli Alanlara Taşır:Su, hendek boyunca düşük riskli bir bölgeye veya bir su toplama alanına yönlendirilir.
3. Erozyonu Önler:Su akış hızını azaltarak toprağın aşınmasını engeller.

Çevirme Hendeği Kullanım Alanları

1. Tarım Arazileri:

   • Arazideki fazla suyun toprak kaybına neden olmasını engeller.
   • Toprak verimliliğini koruyarak ürün yetiştiriciliğini destekler.

2. Yerleşim Alanları:Yağmur suyu yönetimi ve sel kontrolü için hendekler, yapıların etrafında kullanılır.

3. Eğimli Alanlar:Dağlık ve eğimli bölgelerde, suyun kontrolsüz akışını önlemek için tercih edilir.

4. Yol ve İnşaat Projeleri:Yolların ve altyapı projelerinin çevresinde suyun doğru şekilde yönlendirilmesini sağlar.

5. Doğal Alanlar:Doğal yaşam alanlarının korunması ve sel baskınlarının önlenmesi amacıyla kullanılır.

Çevirme Hendeği Çeşitleri

1. Açık Hendeği (Open Ditch):En yaygın tiptir. Su, yüzey boyunca açık bir hendekte yönlendirilir.

2. Kapalı Hendeği (Covered Ditch):Üzeri kapatılmış ve genellikle borularla desteklenmiş bir yapıdır. Yerleşim yerlerinde kullanılır.

3. Dere Yatağı Hendeği (Streambed Diversion):Mevcut su yollarının taşma riskini azaltmak için düzenlenmiş hendeklerdir.

4. Geçici Hendeği (Temporary Diversion Ditch):Kısa vadeli projeler için tasarlanır, özellikle inşaat ve tarım alanlarında uygulanır.

Çevirme Hendeğinin Avantajları

1. Su Yönetimini İyileştirir:Fazla suyu güvenli bir şekilde kontrol altına alarak sel riskini azaltır.

2. Toprak Erozyonunu Azaltır:Su akışını yavaşlatır ve toprağın taşınmasını engeller.

3. Tarım Alanlarını Korur:Tarım arazilerindeki fazla suyun bitkilere zarar vermesini önler.

4. Maliyet Etkinliği Sağlar:Basit bir mühendislik yapısı olduğundan, diğer su yönetim sistemlerine göre daha ekonomiktir.

5. Esneklik Sunar:Araziye ve ihtiyaçlara göre kolayca tasarlanabilir ve uygulanabilir.

Çevirme Hendeğinin Dezavantajları

1. Düzenli Bakım Gerekir:Tıkanıklık veya erozyon oluşumunu önlemek için hendeklerin temizlenmesi ve bakımı gereklidir.

2. Yer Kaybı:Hendekler arazi üzerinde belirli bir alan kapladığı için tarım ve diğer kullanımlar için daha az alan kalabilir.

3. Su Kaçağı Riski:Hendekler uygun şekilde inşa edilmediğinde su sızıntıları oluşabilir ve çevreye zarar verebilir.

4. Estetik Olumsuzluklar:Özellikle yerleşim yerlerinde, açık hendekler görsel olarak rahatsızlık verebilir.

Çevirme Hendeği Nasıl Yapılır?

1. Planlama ve Tasarım:Arazinin eğimi, su akış yönü ve ihtiyaçlar değerlendirilerek hendek yerleşimi planlanır.

2. Kazı İşlemi:Hendeğin genişliği ve derinliği ihtiyaçlara uygun şekilde kazılır.

3. Eğim Ayarı:Suyun doğru şekilde akması için hendek uygun bir eğimle oluşturulur.

4. Erozyon Kontrolü:Hendek kenarları taş, çakıl veya bitki örtüsü ile güçlendirilir.

5. Drenaj ve Tahliye:Suyun güvenli bir alan ya da bir su deposuna tahliye edilmesi sağlanır.

Çevirme Hendeğinin Uygulama Örnekleri

1. Yağmur Suyu Toplama Sistemleri:Şehirlerde taşkınları önlemek için hendekler kullanılır.

2. Dağlık Bölgelerde Tarım:Eğime uygun hendekler, tarımsal faaliyetlerin sürdürülebilirliğini destekler.

3. Sel Koruma Sistemleri:Sel riski yüksek bölgelerde hendekler, suyun yönlendirilmesinde kritik rol oynar.

4. İnşaat Alanları:İnşaat projelerinde geçici hendekler, yağmur suyunun kontrolü için tercih edilir.

Sonuç

Çevirme hendekleri, doğal kaynakların korunması ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması için önemli bir su yönetim aracıdır. Doğru planlama, tasarım ve düzenli bakım ile çevirme hendekleri, hem tarım hem de yerleşim alanlarında sürdürülebilir çözümler sunar.