Azot Bağlayan Bitkiler

Azot bağlayan (Nitrogen fixing- plant)

Atmosferdeki azotu,  köklerinde yumrular halinde  bulunan bakteriler bitki vasıtasıyla azot içeren bileşiklere dönüştüren bitki.

Azot Bağlayan Bitkiler (Nitrogen-Fixing Plants), atmosferde bulunan serbest azot gazını (N₂) doğrudan kullanabilir hale getiren bitkilerdir. Bu bitkiler, genellikle köklerinde özel mikrobiyal simbiyotik ilişkiler kurarak azot fiksasyonu gerçekleştirir. Azot bağlama (azot fiksasyonu) süreci, atmosferdeki azotun bitkiler tarafından kullanılabilir amonyum (NH₄⁺) veya nitrat (NO₃⁻) gibi bileşiklere dönüştürülmesini sağlar, böylece bitkilerin büyümesi için gerekli olan azot kaynağı doğal yolla sağlanmış olur.

Azot Bağlayan Bitkilerin Özellikleri:

1. Simbiyotik İlişkiler: Azot bağlayan bitkiler, köklerinde azot fiksasyonu yapan bakteriler ile simbiyotik bir ilişki kurar. Bu bakteriler, atmosferdeki azot gazını alır ve onu bitkinin kullanabileceği bir forma dönüştürür. Bu simbiyotik ilişkide genellikle Rhizobium türü bakteriler yer alır.

   • Rhizobium bakterileri, baklagiller (Fabaceae) gibi bitkilerin köklerinde özel nodüller oluşturur ve bu nodüllerde azot fiksasyonu gerçekleştirir.

2. Azot Fiksasyonu: Bu bakteriler, bitkilerin köklerinde bulunan nodüller içinde, azotaz adı verilen enzimler aracılığıyla atmosferdeki azot gazını (N₂) amonyuma (NH₄⁺) dönüştürür. Amonyum, bitkiler tarafından kolayca alınabilir ve protein, enzim ve diğer önemli biyomoleküllerin sentezinde kullanılır.

3. Biyolojik Azot Döngüsüne Katkı: Azot bağlayan bitkiler, toprakta azot birikimine katkıda bulunur. Bitkiler büyüdükçe, atmosferden bağladıkları azot toprakta kalır ve diğer bitkilerin kullanılabilmesi için besin kaynağı sağlar.

Azot Bağlayan Bitki Türleri:

1. Baklagiller (Leguminosae veya Fabaceae Familyası): En bilinen azot bağlayan bitkiler baklagiller ailesindendir. Bu bitkiler, köklerinde Rhizobium bakterileriyle simbiyotik ilişki kurarak atmosferdeki azotu bağlarlar. Baklagiller, toprak azotunun artırılması için tarımda sıkça kullanılır.

   • Fasulye (Phaseolus vulgaris)
   • Nohut (Cicer arietinum)
   • Mercimek (Lens culinaris)
   • Bezelye (Pisum sativum)
   • Soğan (Allium cepa)
   • Kuru fasulye (Phaseolus vulgaris)

2. Alfalfa (Medicago sativa): Bu bitki de azot fiksasyonu yapan bitkiler arasında yer alır. Genellikle yem bitkisi olarak kullanılır ve toprağın azot bakımından zenginleşmesine yardımcı olur.

3. Ağaçlar ve Çalılar: Azot bağlayan bitkiler sadece tarımda değil, bazı ağaç ve çalı türlerinde de görülür. Bu bitkiler, azot fiksasyonunu köklerinde kurdukları simbiyotik ilişki aracılığıyla sağlar.

   • Akasya (Acacia spp.)
   • Huş Ağacı (Alnus spp.): Alnus cinsi ağaçlar, köklerinde Frankia bakterileri ile simbiyotik bir ilişki kurarak azot fiksasyonu yapar. Bu ağaçlar, ormanlarda toprağın azot bakımından zenginleşmesini sağlar.

4. Tuzlu Su Bitkileri: Bazı tuzlu su bitkileri, su ortamındaki azotları bağlayabilir. Bu bitkiler, özellikle su ekosistemlerinde azot döngüsüne katkıda bulunur.

Azot Bağlayan Bitkilerin Tarımda Kullanımı:

1. Toprak Verimliliği Artışı: Azot bağlayan bitkiler, özellikle tarımda kullanıldıklarında toprak azot seviyelerini artırarak toprağın verimliliğini yükseltir. Bu bitkiler, kimyasal gübre ihtiyacını azaltarak daha çevre dostu tarım uygulamaları sağlar.

   • Tarımsal döngülerde baklagiller sıklıkla ekilip biçilerek toprakta azot birikimi sağlar. Ayrıca, baklagillerin hasatından sonra toprak, diğer azot ihtiyacı olan bitkiler için daha verimli hale gelir.

2. Yeşil Gübreleme: Azot bağlayan bitkiler, yeşil gübreleme amacıyla kullanılabilir. Bu yöntem, toprağa organik madde ve azot eklemek için azot bağlayan bitkilerin ekilmesini içerir. Bitkiler büyüdükten sonra toprağa karıştırılır ve toprağın azot düzeyini artırır.

3. Azot Döngüsünün Desteklenmesi: Azot bağlayan bitkiler, ekosistemlerde doğal azot döngüsünü destekler. Tarımda, azot döngüsünü dengeleyerek çevresel etkiyi azaltabilir ve sürdürülebilir tarım uygulamalarına katkı sağlar.

4. Azotlu Gübrelerin Azaltılması: Azot bağlayan bitkiler, tarımda kimyasal azotlu gübre kullanımını azaltabilir. Bu, çevreye olan zararları ve toprak asidifikasyonunu önlemeye yardımcı olur.

Azot Bağlayan Bitkilerin Çevresel Faydaları:

• Sürdürülebilir Tarım: Azot bağlayan bitkiler, kimyasal gübrelerin kullanımını azaltarak daha çevre dostu bir tarım modeli oluşturur. Bu, toprak sağlığını iyileştirir ve su kaynaklarının kirlenmesini engeller.
• Erozyon Kontrolü: Azot bağlayan bitkiler, toprak erozyonunun önlenmesine yardımcı olabilir çünkü kök sistemleri toprak yapısını güçlendirir.
• Karbon Depolama: Azot bağlayan bitkiler, karbon dioksidi (CO₂) atmosferden alarak bitki dokusunda depolarlar, bu da iklim değişikliğiyle mücadeleye katkı sağlar.

Sonuç:

Azot bağlayan bitkiler, tarım ve çevre sağlığı açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu bitkiler, atmosferdeki azotu biyolojik olarak bağlayarak toprakları verimli hale getirir, kimyasal gübrelerin kullanımını azaltır ve doğal azot döngüsünü destekler. Azot fiksasyonu yapan bitkiler, sürdürülebilir tarım uygulamaları için vazgeçilmez unsurlardır.