Akış Ne Demek?

Akış (Runoff)

1) Bir araziye düşen yağışların araziyi akıntı kanalları vasıtasıyla terk eden bölümüdür. Toprağa nüfus edemeden araziyi   terk eden yüzey akışına yüzeysel  akış, akarsu yatağına erişmeden  toprağa  nüfuz edene taban suyu akışı veya taban suyundan sızma akıntısı denmektedir. Toprak ilminde yüzey akışı,  yalnızca  yüzey  akışı ile kaybedilen  suyu; jeoloji ve hidrolikte  ise yüzeysel   ve     yüzey    altı    akışlarını  beraber   ifade    etmektedir.

2)  Belli bir  sahaya düşen toplam yağışın doğal veya yapay   yerüstü akarsularında akan kısmı.

3) Yağışın buharlaşmayan ve terleme yoluyla uzaklaşan kısmı dışında kalan ve toprak üstünde ve içinde akarak ana su gövdelerine  (göl, deniz, gibi) ulaşan kısmı.

Akış (Runoff) Nedir?

Akış ya da runoff, yağışın (yağmur, kar, dolu vb.) yeryüzüne düştükten sonra yer yüzeyinde hareket eden kısmıdır. Su, yer altına sızmadan veya buharlaşmadan, yüzey boyunca hareket eder ve genellikle akarsular, göller, nehirler ve denizlere ulaşır. Akış, su döngüsünün (hidrolojik döngü) önemli bir parçasıdır ve çevresel süreçler üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

Akış Türleri

1. Yüzeysel Akış (Surface Runoff):

   • Yağışın toprağa sızmadan yüzey boyunca hareket etmesiyle oluşur.
   • Sert, geçirimsiz yüzeylerde (asfalt, beton) daha yaygındır.

2. Yer Altı Akışı (Subsurface Runoff):

   • Yağışın toprağa sızdıktan sonra yeraltında hareket ederek bir yüzey su kaynağına ulaşmasıdır.
   • Daha yavaş gerçekleşir ve akiferler gibi yer altı su rezervlerini besler.

3. Baz Akış (Baseflow):

   • Yer altındaki suların sürekli olarak akarsulara karışmasıdır.
   • Akarsuların kurak dönemlerde dahi su taşımalarını sağlar.

Akışı Etkileyen Faktörler

1. Yağış Şiddeti ve Süresi:

   • Yoğun ve uzun süreli yağışlar, toprağın suyu emme kapasitesini aşarak yüzeysel akışı artırır.

2. Toprak Özellikleri:

   • Gevşek ve geçirgen topraklar, suyun toprağa sızmasına olanak tanır ve yüzeysel akışı azaltır.
   • Kil gibi geçirimsiz topraklar yüzeysel akışı artırır.

3. Eğim:

   • Dik eğimli arazilerde su daha hızlı akar ve yüzeysel akış miktarı artar.
   • Düz alanlarda suyun hareketi daha yavaş olup toprağa sızma oranı artar.

4. Bitki Örtüsü:

   • Yoğun bitki örtüsü, suyun toprağa sızmasını teşvik eder ve yüzeysel akışı azaltır.
   • Ormansızlaşma, yüzeysel akışı artırarak erozyona neden olabilir.

5. İnsan Faaliyetleri:

   • Şehirleşme, yollar, binalar ve diğer geçirimsiz yüzeyler yüzeysel akışı artırır.
   • Tarımsal faaliyetler ve yanlış arazi kullanımı da akışı etkileyebilir.

Akışın Çevresel Etkileri

1. Erozyon:Güçlü yüzeysel akış, toprağı taşıyarak erozyona yol açabilir.

2. Su Kirliliği:Akış, kimyasal gübreler, pestisitler ve diğer kirleticileri yüzey sularına taşıyabilir.

3. Taşkınlar:Yoğun yüzeysel akış, özellikle şehirlerde taşkınlara neden olabilir.

4. Yeraltı Suyu Beslenmesi:Yer altına sızan su, yeraltı su kaynaklarını besler. Ancak yüzeysel akışın artması, bu süreci azaltabilir.

Akış ve Su Döngüsü

Akış, su döngüsünün önemli bir bileşenidir ve şu süreçlerle bağlantılıdır:

1. Yağış: Akışın kaynağıdır.
2. Toprağa Sızma: Su, toprağa nüfuz ederek yer altı su kaynaklarını besler.
3. Buharlaşma ve Terleme (Evapotranspirasyon): Akış yoluyla taşınan su, buharlaşarak atmosfere geri döner.
4. Nehirler ve Denizler: Akış, genellikle suyun bu sistemlere ulaşmasını sağlar.

Akışın Önemi

1. Su Kaynakları Yönetimi:Akış miktarının bilinmesi, barajların, sulama sistemlerinin ve hidroelektrik santrallerin planlanmasında kritik öneme sahiptir.

2. Taşkın Yönetimi:Yüzeysel akışın kontrolü, taşkınların önlenmesine yardımcı olur.

3. Ekosistem Desteği:Akış, nehir ve göllerdeki ekosistemlerin devamlılığı için hayati önem taşır.

4. Su Kalitesi:Akış, suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini etkileyebilir.

Akışı Azaltma ve Yönetim Yöntemleri

1. Geçirgen Yüzeyler Kullanımı:Şehirlerde geçirimsiz yüzeyler yerine geçirgen malzemeler kullanılarak yüzeysel akış azaltılabilir.

2. Bitki Örtüsünün Korunması:Erozyonu ve yüzeysel akışı önlemek için bitki örtüsü artırılabilir.

3. Yağmur Bahçeleri ve Yeşil Çatılar:Su tutma kapasitesini artırarak akışı azaltır.

4. Baraj ve Göletler:Yüzeysel akışı kontrol altında tutarak taşkınları engelleyebilir.

5. Teraslama ve Ağaçlandırma:Tarım alanlarında akışı düzenlemek için kullanılır.

Sunum ve Görselleştirme Önerileri

1. Diyagramlar:Su döngüsü içindeki akışın rolünü gösteren diyagramlar.

2. Grafikler:Akış miktarının yağış şiddetiyle ilişkisini gösteren grafikler.

3. Haritalar:Belirli bir bölgedeki yüzeysel akışın dağılımını gösteren tematik haritalar.

4. Örnekler:Şehirleşmenin akış üzerindeki etkilerini açıklayan karşılaştırmalı görseller.