ARDIÇ

LATİNCE ADI: Juniperus commıınis L. subsp. nana.

İNGİLİZCE ADI: Juniper berries, Juniper fruit.

MAHALLİ ADLARI: Adi Ardıç, Yabani Ardıç, Bodur Ardıç.

GENEL BİLGİLER ve YAYILIŞI: Cupressaceae familyasının bir türü olan Juniperus communis L. subsp. nana'nın meyveleridir. Orta Avrupa, Akdeniz ülkeleri, Kuzey Amerika'nın sahil şeridi ve Orta Asya'da tabii yayılış gösteren bu ağaç kurak, fakir topraklarda, kayalık, taşlık ve kumluk bölgelerde. Yaklaşık olarak 2500 m. Rakıma kadar yetişir.

Ülkemizde ise, İzmir, Muğla, Rize, Tunceli, Bursa, Bitlis, Kastamonu, Amasya ve Gümüşhane dolaylarında doğal olarak yetişmektedir

TEŞHİSİ: 1 -7 m. kadar boylanabilen bu bitki çoğunlukla fazla gövdeli ağaççık görünümünde olup, kabukları önceleri düzgün, sonraları ince şeritler halinde yarılmış vaziyette ve boz kahverengindedir. Ağaç görünümündeki bitkide ise dallar gövdeye dik olarak bağlanmış durumdadır. Tali dallar ise çok sık ve sarkık durumdadır. Yapraklar iğne yaprak biçiminde, ucu sivri, batıcı ve 8-16mm. boyunda, 1-2 mm. enindedir. Üst yüzü hafif oluklu olan yaprakların ortasında uzunlamasına mavi-beyaz renkte geniş bir çizgi bulunur. Üst yüzleri koyu yeşil, alt yüzleri açık yeşil renkteki yaprakların üçer tanesi bir arada sürgünleri çevreleyecek biçimde dik açı ile bağlanmış vaziyettedir.

İkinci veya üçüncü yılda olgunlaşan etli kozalaklar ardıç meyvesi olarak anılıp Ekim-Kasım aylarında tam olgunluğa erişirler. Bu meyveler morumsu siyah renktedir.

Meyveler 5-8 mm. çapında küremsi, üzeri genellikle mavi renkte mumlu bir tabakayla kaplanmış, üç köşeli, üç tohumlu ve sert kabukludur. Aromatik kokulu, baharlı-tatlımsı lezzeti olan meyvelerin her birinde çokça üç, ender olarak ta bir tohum bulunur. Meyvenin taban kısmında kısa bir sapçık vardır.

DİĞER BİTKİLERLE KARIŞTIRILMASI: Zaman zaman diğer ardıç türlerinin meyveleri ile karıştırılmaktadır.

KULLANILAN BÖLÜMLERİ: Ardıç meyveleri ve odunu.

TOPLAMA ZAMANI VE ŞEKLİ: İkinci yılın sonlarına doğru Ekim-Kasım ayları arasında tam olgunluğa erişerek koyu bir renk alan meyveler elle toplanır.

KURUTMA ŞEKLİ VE DEPOLANMASI: Toplanan meyveler, destilasyona tabi tutularak uçucu yağı elde edilmeyecekse açık havada kurutulduktan sonra ya çuvallar içeresinde ya da, yığınlar halinde serilerek rutubetsiz ve havalandırılabilen depolarda saklanır.

ETKEN MADDELERİ VE BULUNMA ORANI: Ardıç meyvelerinin destilasyonu sonucunda; % 0,5-2 uçucu yağlar, yaklaşık % 10 reçineler ve % 33 oranında da şekerler elde edilmektedir. Ana bileşiği oluşturan uçucu yağ ise (pinen, kampen, p-mentan, p-simenerol, terpinen, terpinol, junıperin (acı madde), izopromik, formik ve asetik asitlerden teşekkül etmiştir.

SANAYİDEKİ KULLANIM ALANI: Uzun yıllar dahilen kullanılan idrar söktürücü ilaçların bileşiminde yer aldığı halde, böbrekler üzerindeki tahrip edici etkisi öğrenildikten sonra artık bu amaçla kullanılmamaktadır. Bazı deri hastalıkları ve kelliğe karşı kullanılan ilaçların üretiminde kullanıldıkları gibi, içki sanayimde de geniş oranda cin ve bazı diğer alkollü içkilerin üretiminde yararlanılmaktadır.

HALK ARASINDAKİ KULANIM ALANI: Halk arasında romatizmal ağrılarda haricen yağından faydalanılmakta, ayrıca meyveleri çay gibi demlenmek suretiyle mide ve barsak spazmlarına karşı kullanılmaktadır.

DROG OLARAK ÖZELLİKLERİ: Olgun ardıç meyveleri ile meyvelerden elde edilen yağın drog olarak idrar söktürücü, mide ve barsak gazlarını giderici hazmettirici, antiseptik, akut veya kronik mesane iltihapları ile gut ve romatizmal ağrıları giderici, saç dökülmesini önleyici özellikleri vardır,

DIŞTİCARETİ: Irak, ABD, Fransa başta olmak üzere birçok ülkeye ihracatı yapılmaktadır.