TOPRAK SUYUNUN TOPRAK VERİMLİLİĞİNE ETKİLERİ

Toprak verimliliği, toprak kalitesi ve bitkisel üretim açısından toprak suyu özel bir öneme sahiptir Yoğun tarım sistemlerinin uygulandığı alanlarda tarımsal üretimi artırıcı en önemli girdi, bitkilerin ihtiyaç duyduğu suyun sağlanması olarak görülmektedir. Toprak-bitki-su ilişkilerinin iyi idare edilmediği ve nem içeriğinin uygun olmadığı hiçbir toprak ortamının, verimli olması beklenemez.

Bilindiği gibi topraktaki gözenekler ya su ile ya da hava ile doludur. Su ve havanın herhangi birindeki artış diğerinde azalma anlamına gelir. Toprakta fazla suyun bulunması bitki çeşidine bağlı olmakla birlikte genellikle arzu edilmez. Zira bu durumda yetersiz havalanma, düşük toprak sıcaklığı, mikrobiyal (biyolojik) aktivitede gerileme ve organik maddenin mineralizasyonunda gecikme meydana gelmekte ve sonuçta bitki büyümesi ve ürün verimi sınırlanmaktadır.

Su, yalnızca besin elementlerinin bitkilerce alımına hizmet eden bir çözücü olmayıp, diğer bitki besinleri kadar önemli bir besin elementidir. Gelişmekte olan bir bitki, diğer kimyasal bileşiklerin hepsinden daha fazla su içermektedir.

Bitki hücrelerinin içerisinde cereyan eden tüm kimyasal reaksiyonlarda su kullanılmaktadır. Fotosentez olayı, hücre bölünmesi, protoplazmanın canlılığı ve daha birçok hayatsal olaylar suya bağımlı olarak gerçekleşmektedir.

Bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin elementleri toprakta ancak su ile taşınabilir. Su yardımıyla kök çevresine taşınan besin elementlerinin bitki köklerine geçişi ve bitkilerce alımı da ancak su vasıtasıyla gerçekleşebilir.

Besin elementi herhangi bir şekilde suda erimemiş halde bulunursa bitkiye geçemez ve bitki beslenmesinde görev alamaz, toprak çözeltisinde bulunan besin elementleri çözelti ile hareket eder ve bitki köklerince absorbe edilen ve kullanılan besin elementlerinin yerini alır.

Nemli topraklarda gelişen bitki köklerinin su ve besin elementlerinden yararlanma durumları, kuru toprakta gelişen köklere göre çok daha fazladır. Nitekim nemli topraklarda kök gelişimi daha kuvvetli ve yayılımı daha fazladır. Kurak topraklarda ise durum bunun tersi olup, kök gelişimi ve yayılımı strese girmektedir. Bununla birlikte, bitkilerin kuraklık stresine dayanım dereceleri de farklılık gösterebilmektedir.

Bitki-su ilişkileri açısından suyun bir başka önemli fonksiyonu da tohumların çimlenebilmesi için mutlak gerekli olmasıdır. Bitki tohumları suyu bünyesine almadıkça çimlenme olayı gerçekleşemez. Toprakta tohumun kısa sürede çimlenebilmesi için, tarla kapasitesine yakın nem düzeyi olması gerekir. Bu durumda tohum tarafından emilen su, tohumda depolanmış halde bulunan besin iyonlarını harekete geçirmekte ve besin iyonlarının hareketinde görev yapan enzimlere etkinlik kazandırmaktadır.

Diğer yandan, toprak suyu organik maddenin toprakta birikimi ve toprak mikroorganizmalarının çeşitliliği, gelişmeleri ve aktiviteleri açısından da büyük öneme sahiptir. Yüksek nem (suya doygun) ve düşük sıcaklık koşullarında organik maddenin mineralizasyonunda görev alan mikroorganizma popülasyonu azalacağından, organik madde parçalanma hızı da yavaşlar ve ortamda daha yüksek düzeyde organik madde birikir.

Toprağa uygulanan değişik kaynaklı gübrelerin bitkiler tarafından alınabilir formlara dönüşmeleri, çözünürlükleri, bitki kök bölgesine taşınmaları ve kökler tarafından absorpsiyonu toprak suyu ile yakından ilgilidir.

Toprakta azot mineralizasyonu (organik azotlu bileşiklerin parçalanarak inorganik azot bileşiklerine dönüşümleri) toprağın nem içeriğine bağlıdır. Toprak neminin çok düşük veya gözenekler içerisinde fazla suyun bulunması durumunda azot mineralizasyonu olumsuz yönde etkilenir.

Toprakta fazla suyun toprak verimliliğine başlıca olumsuz etkileri; temelde toprak havalanmasını azaltması ve buna bağlı olarak bitki su alımının yavaşlaması, bitki besin elementlerinin bitki kökleri tarafından absorpsiyonunun azalması, kök gelişmesinin yavaşlaması mineralizasyon ve nitrifikasyonun olumsuz yönde etkilenmesi, toksik maddelerin oluşması kök çürümelerinin artması, toprak sıcaklığının düşmesi, toprağın tava gelmesinin güçleşmesi, toprak işlemenin zorlaşması ve tüm bu olumsuz etkiler sonucu bitkisel üretimde ciddi kayıpların ortaya çıkmasıdır.

Toprak Suyu Çeşitleri

Higroskopik Su

Toprakta kolloidal taneciklerin yüzeylerini kaplayan bir film şeklindeki toprak nemidir.

Kapillar Su

Su ile doymuş toprakta geniş gözeneklerdeki su sızıntı suyu halinde sızıp gittikten sonra iri ve orta çaplı gözeneklerde tutulan su kapillar su olarak tanımlanır.

Sızıntı Suyu

Geniş kaba gözeneklerden hızla, dar kaba gözeneklerden yavaş olarak, yer çekimi kuvveti altında aşağılara doğru hareket eden sudur.

Taban Suyu

Toprakta derinlere doğru sızan su geçirimsiz bir tabakaya rastlarsa daha derinlere sızamayarak toprağın gözeneklerini doldurur. Su bu defa geçirimsiz tabakanın eğimine veya bazı yerlerde arazinin eğimine bağlı olarak hareket eder. Bu tür sulara taban suyu denmektedir.

Durgun Su

Toprakta geçirimsiz bir tabakada veya bu tabakanın üstünde gözenekleri dolduran su hareket edemediği veya çok yavaş hareket edebildiği için durgunlaşır. Bu tür sulara durgun su denilmektedir.

Durgun suyun oluştuğu topraklar kışın ve ilkbaharda ıslak, yazın ise kurudurlar.